Dit adviseert advocaat-generaal Bleichrodt in zijn conclusie van 19 juni naar aanleiding van prejudiciële vragen die het Hof Den Haag aan de Hoge Raad heeft gesteld. In de zaak waarin deze vragen zijn gesteld gaat het om een voormalige verdachte die in een strafzaak is vrijgesproken en via een civiele procedure vergoeding vordert van de schade die hij door het overheidsoptreden heeft geleden, een vordering uit onrechtmatige daad. Als schadevergoeding wordt gevorderd via een civiele procedure, is het criterium van ‘gebleken onschuld’ leidend. Dit criterium houdt in dat het optreden van politie en/of justitie achteraf bezien als onrechtmatig moet worden aangemerkt, indien uit de uitspraak van de strafrechter of uit de stukken van het strafdossier blijkt dat de verdachte onschuldig was en de verdenking waarop het optreden berustte ongefundeerd was.
Op grond van dit criterium kan handelen dat op het moment van toepassing rechtmatig was alsnog een onrechtmatige daad opleveren. Het gerechtshof wil weten of de toepassing van het ‘gebleken onschuld criterium’ wel in overeenstemming is met de onschuldpresumptie, zoals opgenomen in artikel 6 lid 2 van het Europees Verdrag tot bescherming van de Rechten van de Mens (EVRM).
De zaak Een man die verdachte is geweest in het onderzoek naar de in 2004 gepleegde Haagse metselmoorden heeft een civiele zaak aangespannen tegen de Staat. Van het medeplegen van deze moorden is hij vrijgesproken en hij eist nu vergoeding van de schade die hij heeft geleden als gevolg van de tijd die hij in detentie heeft doorgebracht. Het gerechtshof moet beoordelen of de Staat een onrechtmatige daad heeft begaan door de man destijds zijn vrijheid te ontnemen. Op grond van de rechtspraak van de Hoge Raad ziet het Hof
Den Haag zich voor de vraag gesteld of uit de uitspraak van de strafrechter of de overige stukken van de strafzaak blijkt van de onschuld van de verdachte en van het ongefundeerd zijn van de verdenking waarop zijn detentie berustte.
Prejudiciële vragen Het Hof Den Haag heeft in een tussenarrest van 17 december 2019 twee prejudiciële vragen gesteld. Het gerechtshof wil ten eerste weten of het hiervoor genoemde criterium dat de voormalige verdachte onschuldig
Tegen de achtergrond van EHRM-rechtspraak bevindt de rechterlijke beoordeling aan de hand van het ‘gebleken onschuld’criterium zich in de gevarenzone
is gebleken in strijd is met de onschuldpresumptie, in het bijzonder als de verdachte is vrijgesproken wegens het ontbreken van wettig en overtuigend bewijs. Als het antwoord op deze eerste vraag bevestigend luidt, vraagt het gerechtshof zich ten tweede af aan de hand van welke maatstaven in dat geval wel kan worden beslist of de onherroepelijk vrijgesproken verdachte aanspraak kan maken op schadevergoeding van de Staat.
Conclusie A-G A-G Bleichrodt gaat in zijn advies uitvoerig in op het juridisch kader voor de vergoeding van schade aan voormalige verdachten en belicht de rechtspraak van het Europese Hof voor de Rechten van de Mens over de onschuldpresumptie. Bleichrodt vindt dat de rechterlijke beoordeling aan de hand van het ‘gebleken onschuld’-criterium zich tegen de achtergrond van die rechtspraak in de gevarenzone bevindt. Weliswaar kan niet worden gezegd dat uit de Europese rechtspraak volgt dat het criterium in algemene zin en in alle gevallen met de onschuldpresumptie in strijd is, maar wel is aannemelijk dat het criterium meer dan incidenteel zal leiden tot een beslissing die een schending van de onschuldpresumptie oplevert. Dat vindt hij een argument om te overwegen afscheid te nemen van het ‘gebleken onschuld’-criterium. Kiest de Hoge Raad daar inderdaad voor, dan adviseert Bleichrodt de tweede prejudiciele vraag zo te beantwoorden dat voor de voormalige verdachte nog maar één mogelijkheid bestaat een vordering tot schadevergoeding door de burgerlijke rechter toegewezen te krijgen. Die mogelijkheid doet zich voor als het optreden van politie en/ of justitie al op het moment van dat optreden met een rechtsregel in strijd was.

rechtspraak.nl: ECLI:NL:PHR:2020:619