James Rhodes is een Engelse, klassiek geschoolde pianist die graag op onconventionele wijze, liefst in spijkerbroek, optreedt en zijn optredens mede lardeert met anekdotes over of uit het leven van de desbetreffende componisten of uit zijn eigen leven.1 Over dat eigen leven wenst Rhodes een autobiografie (onder de titel Instrumental) uit te brengen, maar zijn ex-vrouw komt daartegen in het geweer, in naam van hun zoon van inmiddels 11 jaren oud, omdat er bij haar een door een deskundige onderschreven vrees bestaat dat die zoon door kennisneming van die autobiografie ernstige emotionele schade zal oplopen.2
In de gerechtelijke procedure die vanaf juni 2014 in Engeland loopt, heeft het UK Supreme Court op 20 mei 2015 uitspraak gedaan.3 De zaak is in allerlei opzichten opmerkelijk en opmerkenswaardig te noemen.
In het boek (dat vergezeld gaat van een CD met 20 muziekopnames) getuigt Rhodes primair van de waarde die muziek voor hem heeft en heeft gehad. Music has, quite literally saved my life and, I believe, the lives of countless others. It has provided company where there is none, understanding where there is confusion, comfort where there is distress, and sheer, unpolluted energy where there is a hollow shell of brokenness and fatigue. I would not exist, let alone exist productively, solidly – and, on occasion, happily – without music. Die enorme, levensreddende, waarde heeft de muziek voor hem gekregen na jarenlange seksuele mishandeling door zijn boksleraar, met tal van gevolgen. I was used, fucked, broken, toyed with and violated from the age of six. Over and over for years and years. (…) You want to know how to rip the child out of a child? Fuck him. (…) That is aggressive rape. It leads to multiple surgeries, scars (inside and out), tics, OCD, depression, suicidal ideation, vigorous self-harm, alcoholism, drug addiction, the most fucked-up of sexual hang-ups, gender confusion (‘you look like a girl, are you sure you’re not a little girl?’), sexuality confusion, paranoia, mistrust, compulsive lying, eating disorders, PTSD, DID (the shinier name for multiple personality disorder) and so on and on and on. I went, literally overnight, from a dancing, spinning, gigglingly alive kid who was enjoying the safety and adventure of a new school, to a walled-off, cement shoed, lights-out automaton. It was immediate and shocking, like happily walking down a sunny path and suddenly having a trapdoor open and dump you into a freezing cold lake.
Rhodes besloot zijn (ex-)vrouw over het misbruik te vertellen toen hun zoon 4 jaar oud was geworden en nadat zijn (ex-)vrouw erachter was gekomen dat hij, na een periode van alcoholisme en drugsgebruik, zijn toevlucht nam, als je dat zo mag zeggen, tot zelfverminking. That’s the thing about cutting – not only do you get high, but you can express your disgust at yourself and the world, control the pain yourself, enjoy the ritual, the endorphins, the seedy, gritty self-violence privately and hurt no-one other than yourself .
Het is dit soort onverbloemd taalgebruik, nog veel uitgebreider weergegeven dan hier vermeld en zeer empathisch en betrokken in de context geplaatst in de diverse speeches waaruit de uitspraak van het UK Supreme Court bestaat, dat de moeder vreest als schadelijk voor haar zoon en zij start een procedure langs de lijnen van een oude soort tort, gebaseerd op de zaak Wilkinson v Downton [1897] 2 QB 57.4 Dan moet het, kort gezegd, gaan om het opzettelijk uiten van onware of dreigende bewoordingen met het doel om een ander psychisch te schaden. De (voorzieningen)rechter in eerste aanleg wijst de vorderingen af, maar het Court of Appeal wijst ze toe. Bij het UK Supreme Court komen dan allerlei organisaties op het gebied van free speech tussen en gaat het om de principiële vraag of het uiten van ware informatie in een autobiografie ook onder deze tort is te brengen. Het UK Supreme Court is daar in de leading speech duidelijk over: (…) the only proper conclusion is that there is every justification for the publication. A person who has suffered in the way that the appellant has suffered, and has struggled to cope with the consequences of his suffering in the way that he has struggled, has the right to tell the world about it. And there is a corresponding public interest in others being able to listen to his life story in all its searing detail.
Hoewel ik geen Nederlandse precedenten ken over autobiografieën met soortgelijke problematieken,5 zou mijn voorspelling zijn dat naar Nederlands recht, ongetwijfeld gegoten in een soort o.d.-grabbelton met een stevig toefje art. 10 EVRM en een flinke portie belangenafweging, de uitkomst van deze zaak niet heel anders zou zijn. Maar het zou waarschijnlijk een minder mooi en betrokken vormgegeven uitspraak zijn. Wat daarvan ook zij, laat ik deze zaak aangrijpen om hier de hoop en wens uit te spreken dat Instrumental, zodra het uitkomt,6 zal dienen als inspiratiebron voor – en eerbetoon aan – al diegenen die vanuit beschadiging, angst en wanhoop een manier van omgaan met het leven weten te vinden die hen langzaam in de oren mag gaan klinken als muziek van de allermooiste soort.
Dit Vooraf is ook gepubliceerd in NJB 2015/999, afl. 21
1. In het Verenigd Koninkrijk is hij zeer bekend, maar ook daarbuiten is zijn ster rijzende. Zo trad hij recent ook in Nederland op, te weten op 21 mei 2015 in de Doelen in Rotterdam. Rhodes was gehuwd met de Amerikaanse schrijfster Kathleen Tessaro en is in 2014 hertrouwd met de Engelse zangeres Hattie Chamberlin. Zie www.jamesrhodes.tv.
2. De zoon heeft allerlei aandoeningen, waaronder Asperger, waardoor hij emotionele informatie niet goed kan relativeren en zichzelf daarvoor ook verantwoordelijk kan voelen, ook al betreft het anderen. Hij heeft zo nu en dan reeds de neiging tot zelfmutilatie.
3. [2015] UKSC 32, case ID UKSC 2014/0251.
4. Daarbij speelt zijdelings een rol dat Rhodes en zijn (ex-)vrouw in een ten overstaan van de rechter gesloten overeenkomst hebben te kennen gegeven geen voor het kind schadelijke informatie over de respectieve verledens te zullen onthullen.
5. Zie Rechtbank Middelburg, 18 oktober 2007, ECLI:NL:RBMID:2007:BB5993, en over een biografie Rechtbank Amsterdam, 23 maart 2011, ECLI:NL:RBAMS:2011:BP8927.
6. Het boek wordt naar alle waarschijnlijkheid voorlopig niet uitgebracht in de VS.
Bron afbeelding: Alan Cleaver
