Soms valt er niets aan te doen. Een totaalverbod op vuurwerk, dus ook op onschuldig kinder- en siervuurwerk lijkt onvermijdelijk omdat onderscheid tussen aanvaardbaar vuurwerk en onaanvaardbare bommen niet handhaafbaar is. De meerderheid van de fatsoenlijke vuurwerkafstekers moet dus lijden onder het antisociale gedrag van een klein aantal al dan niet bezopen halve garen die hun nieuwe jaar beginnen met het gooien van handgranaten zoals de super cobra 6 naar hun medemens of die zichzelf verminken, alles op kosten van de zorgverzekeraar en daarmee de premiebetaler.
Soms valt er wel wat aan te doen. Een grimmige en systemische vorm van goeden onder kwaden laten lijden was het toeslagenschandaal. Er werd wel degelijk gefraudeerd door sommige aanvragers en sommige bureaus die zich tussen de ouders en de kinderopvang nestelden om tegen vergoeding de administratie over te nemen. In plaats van alleen die frauderende aanvragers en die achteroverdrukkende burootjes op te sporen, werd – ook nog veel te veel – toeslag teruggevorderd van ouders die een groot deel ervan helemaal niet ontvangen hadden. Daar ligt een politieke fout onder: het overlaten van een algemeen belang aan de markt. Daar kwamen niet alleen die burootjes op af, maar ook private equity dat easy publiek geld zag en kinderopvangcapaciteit opkocht, net zoals buitenlandse investeerders afkwamen op de gegarandeerde opbrengst van sociale huurwoningen en zoals momenteel huisartsenpraktijken worden opgekocht door commerciële ketens om uitgemolken te worden ten koste van patiënten die geen gehoor meer krijgen. Ouders willen helemaal geen eigen verantwoordelijkheid, toeslag of boekhouding; ze willen goede kinderopvang van overheidswege. Anders dan bij vuurwerk, kan op een terrein als kinderopvang de politiek dus voorkomen dat de goeden onder de kwaden lijden: publieke taken niet privatiseren, maar zelf goed organiseren.
Ook de jaarrekening van supermarktketen Jumbo bood een treffend voorbeeld: in 2023 is meer uit diens winkels gejat dan zijn winstsaldo: meer dan € 100 miljoen, tegen een winst van € 80 miljoen (op € 11 miljard omzet; slechts 7 promille winstmarge, die dus 16 promille had kunnen zijn). Meest gejat: kipfilet en tandpasta. Gegeven die zeer kleine winstmarges moeten alle supermarkten (bij de andere wordt net zo hard gejat) hun prijzen verder verhogen dan ze anders gedaan zouden hebben. Iedereen betaalt dus meer, óók de dieven, voor de producten die ze wél afrekenen. Maar de anderen betalen méér meer dan de dieven.
Vergelijkbaar met het te verwachten vuurwerkverbod is de maatregel waartoe de wetgever zich gedwongen zag tegen de parasitaire verdienmodellen van foute no cure no pay bureaus die volledig geautomatiseerd standaardbezwaren en -beroepen insturen in WOZ-, autobelasting-, parkeerbelasting- en Mulderzaken voor mensen van wie zij machtigingen geronseld hebben, niet om enig belang van hun klanten te dienen, maar met het oog op (uitlokking van) vertraging, om dwangsommen wegens niet tijdig beslissen op te strijken, en gefixeerde proceskostenvergoedingen (die krijg je ook als het beroep materieel ongegrond is, maar de redelijke termijn is overschreden), en vooral: altijd € 500 per half jaar vergoeding bij overschrijding van de redelijke termijn, ongeacht het procesbelang. De inhoud van de aangevallen beschikking doet nauwelijks ter zake; die is slechts vehikel voor de vergoedingenjacht. Iedereen had kunnen bedenken dat het uitloven van ongedifferentieerd € 500 per half jaar voor het veroorzaken van vertraging een pervers verdienmodel van vertraginguitlokkers zou uitlokken. Daardoor kunnen de zaken van de goeden, die wél serieuze aandacht verdienen, niet tijdig afgedaan worden. In Bock v. Germany1 achtte het EHRM het daarom misbruik van recht om dat Hof te adiëren over de duur van een nationale procedure over een belang van € 7,99. Het EHRM heeft een enorme voorraad serieuze mensenrechtenzaken liggen en zulke klagers zijn juist de oorzaak van termijnoverschrijdingen, door misbruikelijke rechtspraakverstopping, ertoe leidende dat wél-serieuze rechtszoekenden wél serieuze klachten over termijnoverschrijding moeten indienen. De goeden ((de klanten van) de no cure no pay bureaus die wél goed werk doen, met het oog op het belang van hun klanten) moeten nu dus onvermijdelijk onder de kwaden lijden: in alle WOZ-, autobelasting- en Mulderzaken is de vergoeding bij te lange duur verlaagd van € 500 naar € 50 per half jaar, is ook de proceskostenvergoeding verlaagd, en worden de vergoedingen niet meer aan de bureaus uitbetaald, maar alleen nog aan de klant; met cessieverbod.
Een evergreen op macro-niveau van goeden die lijden onder kwaden is die van belastingontwijking en -ontduiking. Het nauwelijks oplosbare probleem daar is dat er geen mondiale belastingautoriteit is. Wereldwijd worden honderden miljarden ontweken of ontdoken door mobiel corporate en privé kapitaal, waardoor de belasting op immobiele lonen en bestedingen van gewone burgers veel hoger is dan zou hoeven, c.q. publieke voorzieningen veel schraler zijn dan zou kunnen. Het recentste rapport van Oxfam over inkomens- en vermogensongelijkheid2 is weer deprimerender dan vorig jaar. Er is wel een groep miljonairs3 die in Davos demonstreert voor hogere belasting van de rijken, maar macro-economisch lijken dat verwaarloosbare krabbelaars (enige miljoenen tot enige tientallen miljoenen) vergeleken bij Elon Musk ($207 miljard), Jeff Bezos ($178 miljard), Bernard Arnault ($160 miljard), Bill Gates ($141 miljard) en Steve Ballmer ($135 miljard), die, voor zover bekend, niet staan te springen om belasting te betalen. Oxfam rapporteert dat ‘since 2020 (…), the five richest men in the world have seen their fortunes more than double, while almost five billion people have seen their wealth fall.’ Om met de eerstgenoemde miljardair te spreken: ‘Let that sink in.’
Dit Vooraf wordt gepubliceerd in NJB 2024/196, afl. 4.
Afbeelding: Pixabay
Voetnoten
1 EHRM 19 januari 2010, nr. 22051/07, EHRC 2010/37
2 ‘Inequality Inc.’; oxfam.org/en/research/inequality-inc