Het wetsvoorstel Wet versterking waarborgfunctie Awb moet bijdragen aan het herstel van vertrouwen in overheid en rechtspraak. Het wetsvoorstel voorziet onder andere in de bevoegdheid van de bestuursrechter om de burger, via een tussenuitspraak, de gelegenheid tot aanvulling van diens beroepschrift te geven. Deze zogenoemde ‘burgerlus’ zou de tegenhanger moeten worden van de ‘bestuurlijke lus’ en de processuele ongelijkheid tussen burger en bestuursorgaan moeten verkleinen. Maar zal die burgerlus daar daadwerkelijk aan bijdragen? De burgerlus zou uiteindelijk ook kunnen resulteren in meer wantrouwen jegens ‘de overheid’ als burgers doen wat de rechter hen opdraagt en ze vervolgens toch de procedure verliezen. Een waarschuwing lijkt op zijn plaats.

[verder lezen in NAVIGATOR]

Een belangrijk onderdeel van een besluit in de zin van de Algemene wet bestuursrecht is de rechtsmiddelenverwijzing, oftewel de uitleg – vaak helemaal onderaan het besluit ingevoegd – hoe je tegen het besluit in kwestie bestuursrechtelijk kunt procederen. In de Awb staat wat ten minste in zo’n rechtsmiddelenverwijzing moet staan. Niet wordt voorgeschreven om te wijzen op de mogelijkheid om ‘pro forma’ in bezwaar of beroep te gaan. De wetgever zou moeten bepalen dat bestuursorganen expliciet melding van deze mogelijkheid dienen te maken.

[verder lezen in NAVIGATOR]

Het voorstel om in het kader van de modernisering van het Wetboek van Strafvordering het verdachte-begrip te herijken kan worden onderschreven. Het voorgestelde verdachte-begrip brengt echter mee dat aan de hoedanigheid van verdachte verbonden verdedigingsrechten pas van toepassing zijn zodra iemand feitelijk als verdachte is aangemerkt. Dit verschil met het huidige verdachte-begrip heeft als consequentie dat iemand die ten onrechte niet of nog niet als verdachte wordt aangemerkt verdedigingsrechten mist. Deze consequentie van het wetsvoorstel is niet onderbouwd en mogelijk onvoldoende onderkend.

[verder lezen in NAVIGATOR]

De Woo is nu anderhalf jaar van kracht en leidt tot steeds meer actieve publicatie van documenten door de bestuursorganen die onder de Woo vallen. Met Woogle worden die documenten herbruikbaar. Documenten van een breed palet aan bestuursorganen worden verzameld en voorzien van uitgebreide gestandaardiseerde metadata.

[verder lezen in NAVIGATOR]

Uit onderzoek van de Europese Commissie is gebleken dat meer dan de helft van onderzochte duurzaamheidsclaims vaag, misleidend of ongefundeerd waren. Om dit fenomeen aan te pakken heeft de Europese Commissie twee richtlijnvoorstellen gepubliceerd die de aanpak van dit zogenoemde ‘greenwashing’ zouden moeten versterken. Als de voorstellen de eindstreep halen zullen deze belangrijke wijzigingen met zich mee gaan brengen op het gebied van duurzaamheidsmarketing en -communicatie.

[verder lezen in NAVIGATOR]

Deze bijdrage gaat op zoek naar handvatten die hogerberoepsrechters kunnen gebruiken bij het vinden van een balans tussen enerzijds het leveren van maatwerk en anderzijds het bewaken van rechtseenheid en het bevorderen van rechtsontwikkeling. Het huidige rechtsbeschermingsstelsel wordt daarbij als uitgangspunt genomen. De zoektocht begint met globale beschouwingen over maatwerk en de functies van hoger beroep in de bestuursrechtspraak. Op basis daarvan worden enige voorstellen geformuleerd om de kool van het maatwerk en de geit van de rechtseenheid en rechtsontwikkeling te kunnen sparen.

[verder lezen in NAVIGATOR]

Als iemand een ander iets ernstigs heeft aangedaan en hij wil dat herstellen, zou een goed gesprek hierover bijvoorbeeld kunnen beginnen met: ‘Wat vreselijk dat ik u dit heb aangedaan, het spijt me heel erg, hoe kan ik het goedmaken?’ Daarmee laat de ‘dader’ zien dat hij de behoefte van de gedupeerde centraal stelt. De Staatssecretaris voor Toeslagen en Douane is op weg om deze aanpak leidend te maken in de hersteloperatie kinderopvangtoeslagaffaire. Maar zij is er nog niet. De beginselen van herstelrecht kunnen haar helpen om ook de laatste stappen in deze richting te zetten.

[verder lezen in NAVIGATOR]

Het enthousiasme over de Wet homologatie onderhands akkoord, voor ondernemingen in financiële problemen, roept de vraag op of aan natuurlijke personen niet ten minste een vergelijkbare mogelijkheid moet worden geboden om hun schuldenlast te herstructureren. Zij zijn aangewezen op de Wet schuldsanering natuurlijke personen, een regeling die met beduidend meer wantrouwen is opgetuigd dan de WHOA.

[verder lezen in NAVIGATOR]

Sinds de coronacrisis zijn de Grondwet en grondrechten een veel grotere rol gaan spelen in de publieke discussie, ook op sociale media. De auteurs van dit artikel bekeken over een periode van 45 dagen alle tweets over grondrechten en de pandemie, en zagen dat de meerderheid daarvan een onjuist beeld van grondrechten schetst. De kloof tussen het beeld dat bestaat van grondrechten in de publieke discussie en de genuanceerde juridische werkelijkheid, lijkt juist in een crisis en met behulp van sociale media te kunnen bijdragen aan een afname van vertrouwen in de overheid. Waar grondrechten worden gebruikt om discussie in de kiem te smoren, bestaat een gevaar voor het functioneren van onze democratische rechtsstaat.

[verder lezen in NAVIGATOR]

Een deel van de bevelen tot voorlopige hechtenis op de recidivegronden in Nederland lijkt in strijd te zijn met het EVRM. De in dit artikel aangehaalde empirische onderzoeken naar de voorlopige hechtenispraktijk gelegd tegen de eisen die het EHRM stelt aan de recidivegrond wijzen in die richting. Het is voorstelbaar dat een verdragsconforme toepassing van de recidivegronden met zich brengt dat Nederlandse rechters deze gronden voortaan minder vaak mogen toepassen dan nu het geval is. Nader jurisprudentieonderzoek is aangewezen om de juistheid van deze hypothesen te toetsen.

[verder lezen in NAVIGATOR]

Het Verdrag van Aarhus strekt onder andere tot het waarborgen van ‘ruime toegang’ tot de rechter bij milieuaangelegenheden voor milieuorganisaties, om hiermee de uitvoering en handhaving van milieuwetgeving te bevorderen. Op basis van bestaande theoretische literatuur en een kwalitatief onderzoek onder 35 Nederlandse milieuorganisaties analyseert dit artikel wat voor milieuorganisaties eigenlijk de factoren zijn die de toegang tot de rechter bepalen. Hierbij wordt specifiek aandacht besteed aan het vereiste om een zienswijze te hebben ingediend alvorens tegen een besluit in beroep kan worden gegaan. Het beeld dat uit de data naar voren komt is dat momenteel zowel de toegang tot de rechter als de doeltreffendheid van de rechtsgang bij milieuaangelegenheden onder druk staan.

[verder lezen in NAVIGATOR]

Deze bijdrage gaat over de gevolgen van het Varkens in Nood-arrest voor het bestuur. Welke risico’s loopt het bestuur door het oordeel dat deelname aan de uitgebreide procedure een facultatief karakter heeft gekregen, in ieder geval voor milieuverenigingen die het niet eens zijn met het ter inzage gelegde plan voor het nemen van een omgevingsrechtelijk besluit? Dit heeft voor het bestuur serieuze risico’s, gezien de extra kans op vernietiging van het bestreden besluit wegens een niet tijdig onderkend gebrek. Wat kan het bestuur doen om die risico’s zo klein mogelijk te houden? Bestuursorganen zouden zich moeten inspannen om milieuverenigingen het gevoel te geven dat deelname aan de uitgebreide procedure vooral nuttig is. Zo kan het Varkens in Nood-arrest een deugd worden: de aanleiding tot verbetering van de zienswijzeprocedure.

[verder lezen in NAVIGATOR]

‘Ons’ Urgenda-arrest was van meet af aan algemeen bekend in kringen van milieuorganisaties, ook internationaal. In diverse landen zijn bij de rechter klimaatzaken tegen de overheid aanhangig gemaakt. Ook in Frankrijk, waar Urgenda veel aandacht heeft gekregen in de dagbladpers en in de juridische literatuur. De voorloper van de Franse jurisprudentie over klimaatzaken, Amis de la Terre-France I, dateert van 2018, dus van vóór het Urgenda-arrest; maar het inleidende verzoek was van na het rechtbankvonnis inzake Urgenda. Daarna volgden enkele echte klimaatzaken. Hoe verliepen de ontwikkelingen in Frankrijk? En als toetje: Urgenda in België, aflevering 1.

[verder lezen in NAVIGATOR]

Een nationaal burgerberaad over het klimaat kan een mogelijke remedie vormen voor het huidige gebrek aan draagkracht en draagvlak in het klimaatbeleid. Het kan het publieke vertrouwen in het klimaatbeleid vergroten en ervoor zorgen dat het publiek open staat voor de te implementeren maatregelen. Een en ander hangt wel af van het waarborgen van de representativiteit van een burgerberaad. Om te winnen aan daadkracht en draagkracht om tot de benodigde klimaatmaatregelen te komen is het noodzakelijk dat er vooraf duidelijkheid bestaat over wat er gebeurt met implementatie van de uitkomsten van een burgerberaad. In dit artikel wordt een aantal mogelijkheden verkend om zeggenschap voor en binding van een burgerberaad te verankeren, variërend van een adviserend orgaan tot wettelijke verankering als een openbaar lichaam met verordenende bevoegdheden, en wordt een concreet voorstel gedaan.

[verder lezen in NAVIGATOR]

In zijn Opinie (in NJB afl. 24) pleit Philippe Albert voor een status aparte voor het belastingrecht binnen het bestuursrecht. Tja, Prediker (1:9) schreef al: ‘Hetgeen er geweest is, hetzelve zal er zijn, en hetgeen er gedaan is, hetzelve zal er gedaan worden; zodat er niets nieuws is onder de zon.’

[verder lezen in NAVIGATOR]

Jan Ilsink heeft de essentie van mijn opinie gemist. Die essentie is een pleidooi voor een (hernieuwde?) afweging van de kosten en baten van bestuursrechtelijke rechtseenheid.
[verder lezen in NAVIGATOR]

De vraag of gedetineerden het recht zouden moeten hebben om aan verkiezingen deel te nemen, is al jaren onderwerp van een hevig debat in het Verenigd Koninkrijk. Dit debat is opgelaaid naar aanleiding van rechtspraak van het EHRM waarin de Britse wetgeving die gedetineerden categorisch van het kiesrecht uitsluit in strijd wordt geacht met artikel 3 van het Eerste Protocol bij het EVRM. Op 16 oktober 2013 heeft het Britse Supreme Court zich in dit debat gemengd. Het oordeel van de hoogste Britse rechter zal door gedetineerden waarschijnlijk als een teleurstelling worden ervaren, maar kan niet onverwacht worden genoemd. Het oordeel kan echter evenmin een overwinning voor de Britse regering worden genoemd.

Trends uit de Verenigde Staten van Amerika waaien regelmatig over naar Nederland. Zo ook het treffen van (mega-)schikkingen in omvangrijke fraudezaken. Het laatste decennium zijn hier te lande steeds meer substantiële transacties in dergelijke zaken te ontwaren, wat op maatschappelijk onbegrip stuit. En stagneert de rechtsontwikkeling in belangrijke strafrechtelijke leerstukken niet te zeer door deze schikkingscultuur? Om deze vraag te beantwoorden wordt de positie van het OM alsook die van de ‘verdediging’ betrokken. Tot slot wordt een mogelijke oplossing aangeboden.

Volgens een recente Eurobarometer heeft 86% van Europa nog nooit gehoord van het bestaan van de Europese procedure voor geringe vorderingen (een Europees alternatief voor reguliere procesvoering bij grensoverschrijdende geschillen in burgerlijke en handelszaken). Deze onbekendheid lijkt een gemiste kans. Consumenten en bedrijven kunnen grensoverschrijdende schadeclaims tot 2000 relatief eenvoudig zelf uitprocederen. Het voornemen is bovendien dit toepassingsbereik verder te verruimen: er ligt momenteel een wetsvoorstel dit plafond naar 10.000 te verhogen.

Enige kanttekeningen bij het door Kamerlid Van der Steur ingediende wetsvoorstel om het gebruik van mediation tijdens bestuursrechtelijke procedures te stimuleren