In de aardgaskwestie kiest de Hoge Raad voor de rechtsbescherming van burgers. Dit heeft tot gevolg dat de strenge leer van de formele rechtskracht op verschillende punten wordt gerelativeerd en bijgesteld. Dit heeft consequenties voor de overheidsaansprakelijkheid. Hoewel de beantwoording van de prejudiciële vragen over de formele rechtskracht natuurlijk mede is gekleurd door de specifieke aspecten van de slepende winningsproblematiek in Groningen, valt het op dat de Hoge Raad in meer algemene zin zijn denken over de formele rechtskracht lijkt bij te stellen. Zo is er meer aandacht voor de integraliteit van geschilbeslechting en wordt er een duidelijk onderscheid gemaakt tussen de rechtmatigheid van de rechtsgevolgen van appellabele besluiten enerzijds, en de rechtmatigheid van de (feitelijke) gevolgen van deze besluiten voor de rechtspositie van burgers anderzijds.

Lees het hele artikel in Navigator.

Onder het motto beter ten halve gekeerd, dan ten hele gedwaald een krachtig pleidooi om te stoppen met de invoering van de Omgevingswet. Niemand wordt er beter van, behalve de advocatuur.

Lees het hele artikel in Navigator.

In hoeverre heeft Nederland verantwoordelijkheden bij reddingsoperaties op de Middellandse Zee voor de kust van Libië? Is Nederland verantwoordelijk voor het stellen en handhaven van regels omtrent de veiligheid van schepen die onder Nederlandse vlag varen zoals de Sea-Watch 3? Heeft Nederland verantwoordelijkheid in de afstemming met andere soevereiniteiten in het aanwijzen van een veilige plaats om geredde drenkelingen te ontschepen? En als laatste: rust er op Nederland een verantwoordelijkheid om te beoordelen of schepen zoals de Sea-Watch 3 zich onder Nederlandse vlag schuldig maken aan mensensmokkel? Deze vragen worden in dit artikel onderzocht.

Lees het hele artikel in Navigator.

Mensen hebben geen recht op het krijgen van een kind, het is het kind dat recht op eigen ouders heeft. Wensouders zullen met dit uitgangspunt moeite kunnen hebben en het uitgangspunt te rigide vinden, maar in plaats van aan te sturen op het krijgen van een kind via draagmoederschap zouden zij, in het belang van het kind, zich mogelijk meer kunnen verplaatsen in de positie van het kind, om aldus wellicht te gaan accepteren dat een kind nu eenmaal geen belang heeft om op de door hen verlangde wijze in het leven te komen. Het kabinetsvoornemen om te komen tot een regeling van draagmoederschap zou in het licht van het bovenstaande moeten worden heroverwogen.

Lees het hele artikel in Navigator.

In besluitvormingstrajecten waarin de overheid zéér afhankelijk is van privéinformatie van burgers, zoals in de sociale zekerheid, het vreemdelingenrecht en het belastingrecht, biedt internet ongekende en verruimde mogelijkheden om die privéomstandigheden met een paar muisklikken te achterhalen. In hoeverre is openbronnenonderzoek op internet binnen het bestuursrechtrechtelijk kader toelaatbaar? Binnen het strafrecht en het inlichtingendomein worden nieuwe bevoegdheden geïntroduceerd voor ‘stelselmatig openbronnenonderzoek’, terwijl binnen het bestuursrecht dergelijke plannen ontbreken. In dit artikel wordt de achtergrond van dit verschil in regulering geanalyseerd en bezien of normen en waarborgen uit het strafvorderlijk domein toepasbaar zijn in het bestuursrecht teneinde de grondrechten van betrokkenen (beter) te beschermen.

Lees het hele artikel in Navigator.

Toen de auteur voorzitter was van de Raad voor de rechtspraak is hij veelvuldig met sturingskwesties binnen de rechtspraak geconfronteerd. Nu hij teruggetreden is uit de Raad en weer werkzaam als rechter, voelt hij zich vrij om enkele strikt persoonlijke gedachten die hij door de jaren heen heeft ontwikkeld over het functioneren van het systeem publiek te maken en in dit artikel suggesties voor verbetering te doen.

Lees het hele artikel in Navigator.

Civilisten herdenken dit jaar het honderdjarige arrest Lindenbaum/Cohen. Bestuursrechtjuristen richten hun aandacht op de ‘zilveren’ Algemene wet bestuursrecht. Een eeuw geleden (1919) verscheen ook de Handleiding Nederlandsch administratief recht. Deze Oppenheimbundel was de eerste omvangrijke bundel over Nederlands bestuursrecht. De bundel bevat een schat aan informatie met betrekking tot de grondslagen en karakteristieken van dit rechtsgebied. Een relatief onbekende honderdjarige sneeuwt gemakkelijk onder. In deze bijdrage wordt de historische Oppenheimbundel daarom alsnog in het zonnetje gezet. Daar is reden toe, want in deze bundel komen de grondslagen van ons bestuursrecht aan bod die ook tegenwoordig nog volop in de belangstelling staan. Het gaat hier voor een deel om fundamentele uitgangspunten die bovendien van belang blijven voor de toekomst van het bestuursrecht.

Lees het hele artikel in Navigator.

Momenteel wordt veel Nederlands bos gekapt. Media staan er bol van. Niemand begrijpt het want bomen leggen CO² vast en zijn dan toch juist goed voor het klimaat? In de media komen ecologen het uitleggen: het is niet goed voor het klimaat ja, maar wel voor de zandhagedis of de witsnuitlibel. Wat die bosecologen niet vermelden of weten is dat eigenlijk wij juristen schuldig zijn: wettelijke natuurtoetsen zoals de habitattoets uit de Wet natuurbescherming eisen in veel natuurgebieden een x-aantal hectares van habitattype droge heide, natte heide of stuifzand en dan moet je wettelijk dus kappen als je teveel bos hebt, maar te weinig hei. Staatsbosbeheer staat dus niet zozeer ecologisch als wel juridisch met zijn rug tegen de muur...

Lees het hele artikel in Navigator.

Bijna dagelijks laat het Openbaar Ministerie zich publiekelijk uit over de schuld van verdachten in lopende strafrechtelijke onderzoeken. Hierdoor verschuift de discussie over schuld en straf van de zittingszaal naar de publieke arena. Het gebeurt inmiddels zo vaak, dat ten onrechte de indruk zou kunnen ontstaan dat dit normaal is en dat dit (dus) mag. Maar dat is niet het geval. Integendeel: dat het Openbaar Ministerie zich publiekelijk uitlaat over de schuld van een verdachte is expliciet verboden.

Lees het hele artikel in Navigator.

Per 1 maart 2014 is het verbod op godslastering in Nederland komen te vervallen. Tijdens de behandeling in de Eerste Kamer van het daartoe strekkende wetsvoorstel is echter de motie Schrijver c.s. aangenomen die de regering verzoekt de artikelen 137 Sr e.v. zodanig aan te passen dat gelovigen tegen een ‘als ernstig ervaren belediging’ worden beschermd. Uitvoering van deze motie brengt mee dat opnieuw een onwenselijke status aparte zou worden toegekend aan religie waarmee de neutraliteit van de staat in het geding komt. Terwijl het onmogelijk is om de betekenis van ‘religie’ zodanig af te bakenen dat duidelijk zou worden waarom godsdienstige opvattingen of datgene waarnaar ze verwijzen niet zouden mogen worden bespot en andersoortige opvattingen wel. In diverse Europese staten is godslastering nog strafbaar en de lidstaten van de Organization of Islamic Cooperation blijven zich inzetten voor een internationale strafbaarstelling van godslastering. Laat Nederland een voorbeeld stellen door het onwenselijke godslasteringsverbod definitief te verwijderen uit het Nederlandse strafrecht.

Verschillende rapporten over participatie, zoals van de Commissie Elverding, de Ombudsman en de WRR, bevelen overheden aan de participatie te versterken. Maar wat wordt er eigenlijk bedoeld met participatie? In dit artikel wordt burgerparticipatie benaderd vanuit een empirisch juridisch perspectief. Er worden twee casestudies geanalyseerd in het waterdomein waarin relatief veel aandacht is besteed aan participatie. De casestudies laten zien dat de overheid niet bereid was om macht te delen bij de keuze voor het doel, maar wel bij de uitwerking van de maatregelen, ingegeven door de noodzaak om draagvlak te verwerven. Zij laten zien dat vroegtijdige en uitgebreide participatie overheden winst oplevert in termen van tijd, draagvlak en kwaliteit. Het opnemen van een juridische verplichting tot vroegtijdige participatie in de nieuwe Omgevingswet of in Afdeling 3.4 Awb is het overdenken waard.

De passage uit het regeerakkoord over de splitsing van de Raad van State en de samenvoeging van het rechtsprekende gedeelte van de Raad met de Centrale Raad van Beroep en het College van Beroep voor het bedrijfsleven heeft onlangs aanleiding gegeven tot de presentatie van een scenario ter uitvoering van deze plannen. Rechtspolitiek en compromis zetten de toon. Het voorstel is een halfslachtig en onvoldoende doordacht compromis dat bovendien getuigt van weinig durf en een ernstig gebrek aan visie. Hopelijk ziet ook het parlement in dat het voorstel van het kabinet onvoldragen is en laat het zich geen zand in de ogen strooien.

In NJB 2014/1273, afl. 26 breken Ahsmann en Hofhuis een lans om de Agenda van de Rechtspraak 2015-2018 van een goed wetenschappelijk fundament te voorzien. Zij zijn uitermate kritisch over de gepresenteerde doelstelling om de doorlooptijden van procedures met 40% te bekorten.

In haar artikel ‘Democratie, rechtsstaat en de rechten van toekomstige generaties’ van 13 juni 2014 (NJB 2014/1137) bespreekt Femke Wijdekop drie publiekrechtelijke initiatieven die tot doel hebben de rechten van toekomstige generaties op een gezond en schoon leefmilieu te waarborgen. Wijdekop wil onderzoeken hoe deze rechten opgenomen kunnen worden in de democratische rechtsstaat en bespreekt daarom eerst ´de huidige stand van zaken om in rechte op te komen voor de belangen van deze generaties´.