Het fiscale landschap verandert. Op 31 december 2023 is de Wet minimumbelasting 2024 in werking getreden, een 15%-minimumbelasting voor het grote bedrijfsleven (Pillar Two). Indien in Nederland of in een andere staat de belastingdruk lager is dan 15%, dan wordt tot dat niveau bijgeheven. Naast Nederland en de andere EU-lidstaten is een groot aantal landen overgegaan tot invoering van de nieuwe regels, of is daar op dit moment mee bezig. Deze bijdrage schetst de achtergronden, illustreert de werking van de regels en geeft enige reflecties. Pillar Two: ramp of zegen?

[verder lezen in InView]

Onder de noemer van keten(partner)overleg hebben gerechten periodiek overleg met actoren die op verschillende rechtsgebieden actief zijn. Laten we die praktijk bij de gerechten eens analyseren vanuit het perspectief van artikel 6 EVRM, en dan meer specifiek vanuit het recht van justitiabelen en verdachten op de behandeling van hun zaak door een onafhankelijke en onpartijdige rechter. Want hoe verschillend de ketenoverleggen ook zijn, zij hebben met elkaar gemeen dat de gesprekspartners van de gerechten rechtstreeks betrokken zijn bij rechtszaken die behoren tot de zaakstroom waar het overleg betrekking op heeft.

[verder lezen in InView]

Wanneer mag het Openbaar Ministerie stukken van zorgverleners die onder hun geheimhoudingsplicht vallen in beslag nemen voor strafrechtelijk onderzoek? Zowel het Wetboek van Strafvordering als de Wet kwaliteit, klachten en geschillen zorg bieden daartoe opening. Kunnen deze respectieve regelingen tegelijkertijd van toepassing zijn?

[verder lezen in InView]

Een uitspraak van de Rechtbank Leeuwarden uit 1973 bood een eerste opening voor legitiem levensbeëindigend handelen door een arts op verzoek van een patiënt. Inmiddels zijn we vijf decennia verder en is de huidige euthanasiewet dit jaar voor de vierde keer geëvalueerd. Waar staan we momenteel en welke (rechts)vragen zijn thans aan de orde?

[verder lezen in NAVIGATOR]

Hoewel rechters in beginsel geen politieke agenda behoren te hebben, krijgen zij de facto veel ruimte van de nationale en internationale wetgever om maatschappelijk gevoelige knopen door te hakken. Hoe moeten rechters met die rechterlijke ruimte omgaan in ‘gepolariseerde zaken’ waarover maatschappelijk sterk verdeeld wordt gedacht? Zouden rechterlijke kernwaarden zoals onafhankelijkheid of onpartijdigheid gerelativeerd kunnen worden ten faveure van (opvattingen over) rechtvaardigheid? Nu die opvattingen uiteenlopen is voorzichtigheid geboden.

[verder lezen in NAVIGATOR]

Onze hoogste civiele rechter is gebonden aan het cassatiemiddel. Niettemin worden de cassatiemiddelen niet gepubliceerd. De Hoge Raad geeft de klachten wel weer, maar doet dat kernachtig en toegespitst op het oordeel dat hij wenst te geven. Hierdoor geeft het lezen van de uitspraak meestal een beperkt zicht op het debat dat zich tussen partijen in cassatie heeft afgespeeld.

[verder lezen in NAVIGATOR]

Tijdens de formatie wordt ongetwijfeld besproken welke mogelijkheden er zijn om migratie te reguleren. In deze bijdrage worden 53 ambtelijke stukken geanalyseerd die laten zien dat de mogelijkheid van regulering door het vorige kabinet serieus is genomen. De stukken laten echter ook zien hoe weinig marges Nederland heeft om een eigen nationaal migratiebeleid te voeren. Zowel reguliere migratie als asielmigratie worden vrijwel geheel door Europese regelgeving bepaald. Dat (de omvang van) migratie door een substantieel deel van de Nederlandse bevolking als probleem wordt ervaren, betekent wel dat de Nederlandse bevolking beter moet worden voorgelicht over de werkelijke omvang en invloed van migratie op de Nederlandse samenleving en zich ervan bewust wordt dat veel van de ervaren problemen juist niet primair met migratie te maken hebben. Auteurs benadrukken het belang van een kabinet dat de fundamentele rechten in acht neemt en de verleiding zal weten te weerstaan om ficties tot uitgangspunt van beleid te nemen.

[verder lezen in NAVIGATOR]

De gedachte dat er vanuit de EU een verplichting op de lidstaten rust om het begrotingstekort te beperken tot maximaal 3% van het bbp is wijdverbreid, maar onjuist. De Europese begrotingsregels zijn niet gericht op het opleggen van strikte begrotingsnormen voor lidstaten, maar op het creëren van procedures waarin lidstaten aan elkaar verantwoording afleggen over hun beleid. De mythe van de 3%-norm suggereert, ten onrechte, dat het EU-recht met grote regelmaat en zonder enige consequentie wordt geschonden. Dat staat een goede discussie over de functie van de Europese begrotingsregels in de weg.

[verder lezen in NAVIGATOR]

In dit artikel observaties op artikelniveau van de preconsultatieversie van het wetsvoorstel vanuit een fiscale invalshoek alsmede enkele beschouwingen van algemene aard over het vertrouwen van de burger in de overheid. De plannen lijken op het fiscale vlak niet heel zinvol. Het wetsvoorstel is meer een politieke daad dan dat daarmee het recht is gediend of bestaande problemen worden opgelost.

[verder lezen in NAVIGATOR]

Op 10 februari 2023 deed de Hoge Raad een uitspraak in een zaak waarin ouders van hun in een zorginstelling omgekomen zoon inzage vroegen in het op dat overlijden betrekking hebbende onderzoek. Deze uitspraak heeft in de (rechts)praktijk tot verwarring en onduidelijkheid geleid. De uitspraak roept namelijk de vraag op of het aan patiënten en hun naasten verstrekken van calamiteitenrapportages, in veel zorginstellingen een al lang bestaande praktijk, kan worden gecontinueerd.

[verder lezen in NAVIGATOR]

Het Centre for International Legal Cooperation (CILC) tracht wereldwijd de rechtsstaat te bevorderen door internationale juridische samenwerkingsprojecten te initiëren en uit te voeren. Juridische experts uit verschillende landen worden uitgezonden om oplossingen uit te werken voor uiteenlopende uitdagingen binnen rechtsstelsels in ontwikkeling. In dit artikel worden twee projecten beschreven die met meer of minder succes in respectievelijk Oekraïne en Griekenland zijn uitgevoerd.

[verder lezen in NAVIGATOR]

De hoogste rechters besteden veel aandacht aan de coördinatie van bestuursrecht en privaatrecht. Dat levert mooie afstemmingsresultaten op. Gelet op de toenemende verwevenheid tussen bestuursrecht en privaatrecht is voor een goede toegankelijkheid van de rechter en een effectieve handhaving van regelgeving ook samenwerking tussen bestuursrechters en burgerlijke rechters op lager niveau nodig, met name in eerste aanleg. Het is de hoogste tijd daaraan vorm te geven!

[verder lezen in NAVIGATOR]

De zaak van de Rosmalense zelfdoding, totdat de gerechtelijke dwaling in deze zaak erkend werd bekend als de Rosmalense flatmoord, heeft het leven van Rob, die veertien jaar onterecht vastzat, volledig ontwricht. Het is een verhaal waarin fout op fout is gestapeld, waarin tal van machinaties gepleegd zijn waarin de psychisch kwetsbare Rob welbewust geframed is als een gewelddadig persoon en waarin tunnelvisie heerste bij politie en OM. Maar waarin de rechterlijke macht ook het een en ander te verwijten valt. De lange strijd die moest worden geleverd om uiteindelijk tot de vrijspraak te komen is er een van menselijkheid tegenover juristerij. Een weliswaar juridisch correct maar in kille, niet-empathische bewoordingen gesteld arrest en een excuusbriefje zetten dat niet recht, doen zelfs afbreuk aan hoe wordt gedacht over recht doen.

[verder lezen in NAVIGATOR]

Het vonnis van de Rechtbank Den Haag inzake Milieudefensie/Shell heeft vele kritische reacties opgeroepen. Zou er dan geen rol voor de civiele rechter weggelegd moeten of kunnen zijn als het gaat om klimaatverandering? Jawel, want aan rechters komt onvermijdelijk beslissingsruimte toe als politieke besluitvorming achterblijft en de maatschappelijke roep om meer duidelijkheid en een gelijker speelveld luider wordt. De aanvullende werking van het civiele recht is niet alleen gelegen in het vaststellen van normen die uiteindelijk door zelfregulering en/of regelgeving beter laat dan nooit geformuleerd zullen worden, maar evenzeer in het aanjagen van die normering. Hoe de (feiten)rechter dit kan bewerkstelligen wordt in dit stuk uiteengezet.

[verder lezen in NAVIGATOR]

Onlangs verscheen het tweede rapport van de (eerste) evaluatie van de Wet verplichte geestelijke gezondheidszorg (Wvggz) en de Wet zorg en dwang (Wzd). De conclusies zijn hard: de wetgeving is mislukt wat betreft toegankelijkheid, werkbaarheid, aansluiting bij het terrein waarop zij van toepassing is en het gemak waarmee zij kan worden geïmplementeerd. Ook ontbreken er allerlei financiële en organisatorische randvoorwaarden en zijn er te weinig reality checks gedaan bij de totstandkoming. Er is een nieuw wetsvoorstel met verbeteringen aangekondigd en alles moet op alles worden gezet om deze vlot en goed door de parlementaire behandeling te laten gaan. Een nieuwe evaluatie laat beter niet nog vijf jaar op zich wachten.

[verder lezen in NAVIGATOR]

In dit artikel wordt naar aanleiding van de geconstateerde fraude bij Pels Rijcken op basis van openbare bronnen op een rij gezet wat er is gebeurd en in welke context dat heeft plaatsgevonden. Dit met als doel het verstrekken van inzicht alsmede het bespreekbaar maken en leren van de dingen die fout zijn gegaan. Drie casussen waarin geld is weggesluisd naar privérekeningen worden besproken, waarbij het accent ligt op de Converium-casus. Hoe kan dit bij Pels Rijcken en rechthebbenden onopgemerkt zijn gebleven? Zijn de waarborgen inzake de afwikkeling van massaclaims waarop de Wet Collectieve Afwikkeling Massaschade van toepassing is, wel afdoende? Is het interne en externe notariële toezicht op kwaliteitsrekeningen en separate stichtingen wel toereikend? In dit artikel wordt bovendien geconstateerd dat de deur bij Pels Rijcken zodanig openstond, dat de fraude heeft kunnen gebeuren althans niet is voorkomen. Dat gegeven relativeert de ‘geraffineerdheid’ van de fraude, een kwalificatie die Pels Rijcken hanteert in het nieuwsbericht waarmee de kwestie naar buiten kwam. Pels Rijcken is volgens de auteurs dan ook niet zozeer slachtoffer, zoals het kantoor stelt, maar draagt juist medeverantwoordelijkheid voor de omvangrijke fraude.

[verder lezen in NAVIGATOR]

De doelstelling van het wettelijk tuchtrecht in de gezondheidszorg is het bevorderen van de kwaliteit van zorg. Al lange tijd is een discussie gaande over de vraag of de huidige vormgeving en toepassing van dit tuchtrecht wel aan het bereiken van die doelstelling bijdraagt. Contra-indicaties daarvoor zijn een gebrekkige verhouding tussen het tuchtrecht en het klachtrecht, een te punitief karakter van het tuchtrecht en een onvoldoende afstemming met andere kwaliteitssystemen in de zorg. In deze bijdrage wordt onderzocht hoe het tuchtrecht zich de afgelopen jaren heeft ontwikkeld en welke mogelijkheden er zijn om de kwaliteitsimpact en het lerend effect van het tuchtrecht te verbeteren.

[verder lezen in NAVIGATOR]

Op 11 maart 2021 is een ‘Bestuursafspraak voor het Papiaments op Bonaire’ getekend tussen enerzijds de bewindslieden van BZK, OCW en BVOM en anderzijds het openbaar lichaam Bonaire. De preambule leert dat het Papiaments als historisch op Bonaire gesproken taal onder toenemende druk staat en dat het daarom noodzakelijk is om de positie van het Papiaments op Bonaire te borgen, zodat de taal beschermd wordt voor huidige en toekomstige generaties. Met de bestuursafspraak wordt een begin gemaakt met de erkenning van het Papiaments onder het Europees Handvest voor regionale talen of talen van minderheden van de Raad van Europa. Daarmee is een eind gekomen aan de tot in het najaar van 2020 door de Minister van Binnenlandse Zaken herhaalde opvatting dat het Handvest niet toepasselijk kan zijn op buiten Europa gesproken talen. Een opvatting die ook niet houdbaar is onder zowel internationaal recht als ons eigen Statuut.

[verder lezen in NAVIGATOR]

Zoals de machthebbers in Rusland en Myanmar de oppositie bestrijden met dubieuze rechtszaken, doet president Rodrigo Duterte dat in de Filipijnen. Vanwege haar kritiek op Duterte zit senator Leila M. de Lima nu vier jaar gevangen, zonder daadwerkelijk veroordeeld te zijn. In het eerste jaar van zijn presidentschap haalden de duizenden vermoorde personen in Dutertes war on drugs regelmatig de internationale media. Hoewel er niets is veranderd, is die aandacht nu grotendeels verdwenen. Hetzelfde geldt voor de aandacht voor de detentie van De Lima. Aangezien De Lima op dit moment vanwege de COVID-19-beperkingen niet bezocht kan worden in de gevangenis, heeft ondergetekende haar schriftelijk een aantal vragen gesteld, die zij middels een uitgebreide handgeschreven brief heeft beantwoord.

[verder lezen in NAVIGATOR]

Voor het strafrecht is het van groot van belang dat verklaringen die mensen tegenover de politie afleggen overeenstemmen met de werkelijkheid. Bij alledaagse gebeurtenissen onthouden we lang niet alles en is ons geheugen feilbaar. Deze normale geheugenprocessen spelen ook een rol als we emotionele en schokkende gebeurtenissen meemaken. Maar bij een emotionele of schokkende gebeurtenis, bij mensen met PTSS en na therapie kunnen ook enkele bijzonderheden optreden. Het geheugen is bovendien vatbaar voor beïnvloeding, al geldt dit voor sommige mensen meer dan voor anderen. Een aantal recherchepsychologen werkzaam bij de Nationale politie beschrijven in dit artikel de laatste wetenschappelijke stand van zaken op dit terrein.

Lees het artikel in Navigator.

Zoals velen inmiddels weten, maak ik me al jaren zorgen over de ‘verbestuurlijking’ van de rechterlijke macht: de overheersende aandacht voor organisatie (met schaalvergroting), kostenbewustzijn (met normbedragen) en productie (met doorlooptijden). Alles geheel in lijn met het heersende bestuurlijke- en managementdenken. De Raad voor de rechtspraak speelde en speelt in die verbestuurlijking een belangrijke rol. Het inhoudelijke tegenwicht vanuit de rechters zelf tegen dit bestuurlijk overwicht ontbreekt. De discussie over wat de rechterlijke functie inhoudt is de laatste veertig jaar niet meer gevoerd. Toch is de maatschappij drastisch veranderd en de rol van het recht, en daarmee de functie van de rechter, een andere geworden. Maar hoe kan je een functie (beter) organiseren (en zeker digitaliseren) als er geen duidelijkheid bestaat over de inhoud van die functie? Niemand lijkt zich die vraag ooit te stellen.

Lees het hele artikel in Navigator.

Net als bij vorige evaluaties komen de Regionale Toetsingscommissies Euthanasie slechts in enkele gevallen tot de conclusie dat een arts bij levensbeëindigend handelen niet alle zorgvuldigheidseisen heeft nageleefd; vaak gaat het bovendien niet om de kernvereisten van de wet (verzoek, lijden, mogelijkheid van alternatieven), maar om de zorgvuldigheidseisen inzake consultatie en medisch zorgvuldige uitvoering. De afhandeling van de zaken door het OM leidde tot nu toe niet tot een procedure van strafvervolging. Op die terughoudende opstelling van het OM kwam kritiek: het liet daardoor kansen liggen om belangrijke interpretatiekwesties rond de Wtl aan de strafrechter voor te leggen, met name ook in gevallen waarin de RTE’s en het OM een casus verschillend beoordelen. Sinds najaar 2017 lijken de teugels iets strakker te worden aangetrokken: er loopt nu in een vijftal ‘onzorgvuldig zaken’ een strafrechtelijk onderzoek. Staan we aan de vooravond van een strenger strafvervolgingsbeleid?

Lees het hele artikel in Navigator.

Het verschil in procesrisico tussen incassobureaus die vorderingen opkopen tegen een fractie van de oorspronkelijke waarde en de consumenten bij wie zij daarop gaan incasseren, is zo groot dat de consument gedwongen is zich bij voorbaat bij zijn verlies neer te leggen. Dat is niet rechtvaardig en dat is niet waar ons rechtssysteem voor is bedoeld. Forfaitaire buitengerechtelijke kosten spelen een dubieuze rol in dit voor incassobureaus aantrekkelijke verdienmodel.

Lees het hele artikel in Navigator.

Bart Groen bepleit in het NJB van 9 maart een verlenging van het rechterlijk leven. Dat pleidooi onderschrijf ik graag. Het altijd lastige probleem van hoe met een ouder wordend iemand te bespreken dat het niet zo goed meer gaat en misschien tijd is te stoppen, wordt - zo zegt ook Groen - ondervangen door het simpelweg niet meer inzetten van de plaatsvervanger.

Lees het hele artikel in Navigator.

Door de op 1 januari 2016 in werking getreden Wet kwaliteit, klachten en geschillen zorg (Wkkgz), een wet waarvan de noodzaak breed werd betwist, verandert er het nodige op het gebied van kwaliteit, klachten en geschillen in de zorg. De normen van deze wet gelden voor een grotere groep zorgaanbieders dan voorheen onder het regime van de Wet BIG en de Kwaliteitswet zorginstellingen het geval was. Maar de Wkkgz is niet op alle onderdelen even duidelijk en juridisch weldoordacht.

Zorginstellingen moeten een beleid formuleren inzake openheid rond incidenten en op grond daarvan de randvoorwaarden voor een goede praktijk creëren. Bij een dergelijk beleid is openheid van zaken (‘open disclosure’) de norm. Een open benadering maakt een integratie mogelijk tussen enerzijds de plicht van artsen en zorginstellingen om adequaat te reageren op incidenten, en anderzijds het algemene beleid inzake kwaliteit en veiligheid van de zorg. Hierdoor ontstaat een samenhangend geheel van acties en maatregelen voor gevallen waarin de zorgverlening heeft geleid tot een situatie die niet de bedoeling was.

Voor een aantal artsen schiet de Nederlandse euthanasiewet (Wet toetsing levensbeëindiging op verzoek en hulp bij zelfdoding; WTL) op een voor hen belangrijk punt tekort. Dokters van wie een euthanasiegeval is beoordeeld, kunnen geen beroep aantekenen tegen de betreffende uitspraak van de Regionale toetsingscommissie euthanasie (Rte). De lopende vijfjaarlijkse evaluatie van de WTL biedt de wetgever de mogelijkheid deze tekortkoming te repareren.

Artikel 119 Grondwet schrijft voor dat leden van de Staten-Generaal, ministers en staatssecretarissen wegens ambtsmisdrijven in die betrekkingen gepleegd, ook na hun aftreden terecht staan voor de Hoge Raad. Bij berichtgeving over artikel 119 Grondwet rouleert steevast het verhaal van minister Pels Rijcken en zijn loslopende hond. Maar hoe zat dat nu precies?