Het ethische en regulatoire appel van ‘corporate social responsibility’ normen (CSR) betreft ook advocaten en hun kantoren ook al hebben zij een bijzondere positie in de maatschappij. Zij staan immers voor toegang tot het recht, ook voor cliënten die belangen nastreven met mogelijk negatieve consequenties voor mensen, maatschappij of milieu. De gedragsregels voor de advocatuur laten echter ruimte voor een bredere oriëntatie op maatschappelijke waarden die CSR vergt. Deze betrokkenheid van de advocatuur vooronderstelt onder meer een dialoog met cliënten over CSR-kwesties, zoals ook gesteld in de recente CSR-guidance van de Raad van Europese balies. Een bredere tendens tot ‘regulering van CSR’ mag echter niet leiden tot een bevoogding van de beroepsuitoefening van de advocaat. De overheid als publieke regelgever mag niet bepalen welke belangen de advocaat mag kennen, nastreven of verdedigen en de advocatuur mag ook geen instrument worden van een gepolitiseerd CSR-denken.

[verder lezen in NAVIGATOR]

Het belang van de rede van de koning op 30 juni jl. waarin excuses werden gemaakt voor het slavernijverleden staat buiten kijf. De historische argumenten die daarbij zijn gekozen worden in dit artikel van enige duiding en relativering voorzien.

[verder lezen in NAVIGATOR]

Dankzij de Europese regelgeving is de tenuitvoerlegging van gerechtelijke uitspraken binnen de Europese Unie een stuk eenvoudiger geworden. Toch kunnen er praktische problemen zijn die de tenuitvoerlegging moeilijk maken. Die praktische problemen ontstaan omdat de verschillende rechtsstelsels, in dit artikel toe gespitst op het Nederlandse en Spaanse rechtsstelsel, procesrechtelijk niet volledig hetzelfde werken en dus niet perfect op elkaar zijn afgestemd. Adequaat voorwerk door de jurist of advocaat die een zaak behandelt met een Spaans tintje, kan de tenuitvoerlegging in Spanje van een Nederlandse gerechtelijke uitspraak een stuk soepeler maken.

[verder lezen in NAVIGATOR]

Voor zijn rede voor de Jaarvergadering van de Nederlandse Juristen-Vereniging is voorzitter Corjo Jansen gedoken in de historie van deze redes. De voorzitterredes bleken boeiende leesstof. Zij weerspiegelen niet alleen de historische actualiteit van het recht in de context van tijdgeest en maatschappelijk-politieke ont wikkelingen, maar signaleren eveneens knelpunten in het recht en agenderen juridische onderwerpen.

[verder lezen in NAVIGATOR]

het 1931 Congrescentrum ’s-Hertogenbosch vond op vrijdag 9 juni 2023 het 152e jaarcongres van de Nederlandse Juristen-Vereniging (NJV) plaats. Dit jaar was het thema ‘klare taal’. Met de mond van het thema van 2019 gesproken, is voorbij de grenzen van het recht gekeken.2 De jaarvergadering had daarom een interdisciplinair karakter. Zes preadviseurs, waaronder drie ‘klassieke’ juristen en drie communicatiewetenschappers, hebben dit jaar de NJV weer voorzien van de nodige scherpte en discussie.

[verder lezen in NAVIGATOR]

Een nader concept van het nieuwe Wetboek van Strafvordering is inmiddels door de Afdeling advisering van de Raad van State van advies voorzien. De ingrijpende modernisering van het commune strafprocesrecht staat daarmee op het punt haar intrede in het parlement te doen. Hoewel geen fundamentele stelselwijziging wordt doorgevoerd, is wel sprake van een danige herstructurering. Hoe vallen de belangrijkste wijzigingen (of het uitblijven daarvan) op dit moment te waarderen? In vogelvlucht worden, na een algemene beschouwing over het doel van het strafprocesrecht en de doelen van de modernisering ervan, daartoe de zes Boeken van het komende wetsvoorstel besproken, waar aangewezen in het licht van het advies van de Raad van State.

[verder lezen in NAVIGATOR]

Wie is de ‘hoge vertegenwoordiger’ in Bosnië en Herzegovina? Zijn belangrijke en machtige positie als vertegenwoordiger van ‘de’ internationale gemeenschap, die als een soort onderkoning op de achtergrond functioneert, is opvallend. Wiens hoge vertegenwoordiger is dit eigenlijk, wat zijn zijn bevoegdheden nu exact en hoe ontwikkelt diens positie zich op het moment? Prangende vragen in deze tijd.

[verder lezen in NAVIGATOR]

Op 19 juni 2022 overleed Jan Lokin, emeritus hoogleraar Romeins recht en zijn geschiedenis.

[verder lezen in NAVIGATOR]

Namens de regering in Londen bestuurde het Militair Gezag (MG) de in 1944 en 1945 bevrijde delen van Nederland. Een drietal aan de in april 1943 gesloten RK Universiteit verbonden juristen raakte betrokken bij de werkzaamheden van het MG. Een van de belangrijkste taken van het MG was de opsporing, de aanhouding, het onderzoek naar en de inbewaringstelling van politiek verdachte personen. Twee andere belangrijke taken van het MG waren de zorg voor het rechtsherstel en het beheer over het vermogen van vijanden. Het rechtsherstel verliep echter uitermate moeizaam, bureaucratisch, traag en grimmig en kwam pas in 1946 echt op gang. De circulaires van het MG spreken ook boekdelen voor wat betreft de koude, beheerste naoorlogse opstelling van het MG, daarin gesteund door de Nederlandse regering, ten aanzien van Joodse vluchtelingen. Zij liepen het risico opgepakt te worden of huisarrest te krijgen en raakten bovendien hun vermogen kwijt. Wilden zij zich hier tegen verzetten dan kregen zij te maken met een ware ‘formulierenterreur’.

[verder lezen in NAVIGATOR]
[of download hier de pdf]

In dit opstel vergelijkt de auteur nationaliteitsrechtelijke regelingen die hun oorsprong vinden in spannende tijden: de Tweede Wereldoorlog en zijn nasleep en de strijd tegen terreur van tegenwoordig. Hij neemt daarbij waar, dat centrale uitgangspunten van het toen en nu bestaande reguliere nationaliteitsrecht snel opzij gezet worden om externe doelen te bereiken. Deze instrumentalisatie dreigt ook steeds meer het normale nationaliteitsrecht binnen te dringen. Tijdelijke regelingen dreigen permanent te worden en nationaliteit is geen rustig bezit.

[verder lezen in NAVIGATOR]

Dit artikel beoogt de (wets)geschiedenis achter de totstandkoming van de Wet van 1971 inzake de opheffing van verjaring oorlogsmisdaden en misdaden tegen de menselijkheid onder de aandacht te brengen, tegen de achtergrond van de uitkomsten van het recente NIOD-onderzoek naar de onafhankelijkheidsstrijd in Nederlands- Indië. Achtereenvolgens wordt eerst de wettelijke verjaringsregeling ten aanzien van internationale misdrijven vóór de inwerkingtreding van de Wet van 1971 geanalyseerd, de totstandkoming en parlementaire geschiedenis van de Wet van 1971 omschreven, gevolgd door een opsomming van de voornaamste bezwaren tegen deze wet. Wat deze analyse laat zien is dat aan het al of niet afschaffen van verjaringstermijnen ten aanzien van internationale misdrijven gepleegd in het verleden uiteindelijk ook, of: vooral, politieke overwegingen ten grondslag lagen.

[verder lezen in NAVIGATOR]

Het dragen van militaire uniformen door burgers is verboden. Toch draagt koning Willem-Alexander, die geen militair meer is, bij gelegenheid een militair uniform. Dat het monarchale staatshoofd wel een uniform draagt maar geen militair is, en dus ook niet aan het hoofd van de strijdkrachten staat, is uniek in Europa en juridisch niet nodig.

[verder lezen in NAVIGATOR]

De maatregelen naar aanleiding van de coronacrisis beknotten, net als de noodwetgeving in eerdere mondiale crisisperioden van de 20e eeuw, de private sector sterk in haar handelingsvrijheid. Samen met het RIVM, het Outbreak Management Team en de 25 voorzitters van de veiligheidsregio’s is de ambtenarij nu grotendeels de ‘rechtsvormer’, waarbij niet of nauwelijks verantwoording wordt afgelegd aan het parlement. Naar aanleiding van de noodmaatregelen in en na de Eerste Wereldoorlog werd toen ook al gewezen op het gebrek aan rechtsbescherming voor de burger dat hierdoor ontstaat. Dit gevaar is ook in deze coronatijd niet denkbeeldig. In de coronacrisis doen politici, maatschappelijke organisaties en burgers ook opnieuw – net als in eerdere crisistijden in de 20e eeuw – een beroep op ‘gemeenschapsbelangen’ en de ‘sociale roeping van het recht’ waarbij een beroep wordt gedaan op de maatschappelijke verantwoordelijkheid van (financiële) ondernemingen.

[verder lezen in NAVIGATOR]

Beschikkingen, vonnissen en arresten in burgerlijke zaken en strafzaken moeten, op straffe van nietigheid, worden gewezen met het in de wet voorgeschreven aantal rechters, aldus artikel 5 lid 2 Wet op de rechterlijke organisatie (RO). Als een behandelend rechter na de mondelinge behandeling, maar voorafgaand aan de totstandkoming van de beslissing defungeert (bijvoorbeeld wegens het bereiken van de wettelijke ontslagleeftijd van 70 jaar), kan dit ertoe leiden dat de zaak opnieuw inhoudelijk moet worden behandeld. In deze bijdrage buigen wij ons over de vraag wat het toetsmoment zou moeten zijn voor de vraag of de beslissing door het juiste aantal rechters tot stand is gebracht.

[verder lezen in NAVIGATOR]

In deze bijdrage wordt ingegaan op de invloed die partijen hebben op de doorloopsnelheid van een civiele procedure. Aan de hand van enkele recente praktijkvoorbeelden wordt geschetst hoe partijen baat kunnen hebben bij het versnellen dan wel vertragen van een procedure en welke mogelijkheden zij hiertoe hebben. De grenzen van deze invloed worden besproken, alsmede de vraag of deze invloed door een toegenomen actievere rol van de rechter is gemarginaliseerd.

[verder lezen in NAVIGATOR]

In het belang van de staatsveiligheid moet de integriteit van de leden van de commissie voor de Inlichtingenen Veiligheidsdiensten en hun onafhankelijkheid van buitenlandse veiligheidsdiensten boven alle twijfel verheven zijn. Op grond van het Reglement van Orde van de Tweede Kamer zijn de fractievoorzitters van de vijf grootste partijen lid van de commissie. Maar is iedereen die eventueel in aanmerking zou komen na volgende verkiezingen wel even goed te vertrouwen?

[verder lezen in NAVIGATOR]

De rechtmatigheid van het bestuur vormt een van de belangrijkste doelstellingen van de rechtsstaat. Maar hoe is die rechtmatigheid in de uitvoeringspraktijk gewaarborgd? De bestuursrechter doet bindende uitspraken in de voorgelegde individuele geschillen en vormt zo gezaghebbende jurisprudentie. Bestuursorganen streven de rechtmatigheid van hun uitvoering na en via accountantscontroles en rekenkameronderzoek worden uitspraken gedaan over de mate van rechtmatigheid van die uitvoering. Oordelen van accountants en rekenkamers over rechtmatigheid hebben in de praktijk vaak verstrekkende gevolgen, terwijl er veelal geen rechterlijk oordeel aan te pas komt. Waarborgen beide sporen van rechtmatigheidscontrole het rechtsbeschermingsmodel via de rechter en het controlemodel via de accountant voldoende de rechtsstatelijkheid, zonder een onevenredige druk te leggen op de uitvoeringspraktijk? Met de analyse van de Januskop van de rechtmatigheid verkennen wij dit tot nu toe onontgonnen terrein.

Lees het hele artikel in Navigator.

Verschijnen of niet verschijnen, dat lijkt de vraag in sommige immuniteitszaken na het arrest van de Hoge Raad van 17 mei 2019 inzake Central Bank of Iraq/Siemens AG. Indachtig de ambtshalve verplichtingen van de Nederlandse rechter tot de vaststelling van zijn rechtsmacht, kan verstek laten gaan mogelijk gunstiger uitpakken voor de volkenrechtelijke immuniteit dan het op een partijdebat te laten aankomen. Ook rijst naar aanleiding van het arrest de vraag hoe competentie-scheppend conservatoir beslag (forum arresti) in Nederland zich verhoudt tot de immuniteit van beslag en executie van de eigendommen van buitenlandse centrale banken naar internationaal recht, temeer als dat beslag is gelegd ten laste van het tegoed dat centrale banken onderling bij elkaar aanhouden. De positie van DNB in het buitenland is in dat verband niet zonder betekenis

Lees het hele artikel in Navigator.

De herdenking van de 75ste verjaardag van de bevrijding van Nederland is op 31 augustus 2019 begonnen in Terneuzen. Met de bevrijding breekt een van de interessantste perioden uit de recente Nederlandse geschiedenis aan. De bevrijding had grote gevolgen voor het recht en de rechtsbeoefening. In deze bijdrage wordt stilgestaan bij de gelding van de door de bezetter ingevoerde wetgeving, de Nederlandse bijdrage aan het Neurenberg-Tribunaal, het rechtsherstel, de bijzondere rechtspleging, de zuivering van de overheidsorganen en de herstart van het juridische leven.

Lees het hele artikel in Navigator.

Juli jl. verscheen in dit blad een artikel van de hand van Caroline Forder met de sprekende titel Liever advocaten. Ik heb dit artikel met interesse gelezen en ben verheugd met de wetenschappelijke aandacht voor complexe scheidingen. Forder geeft een mooie beschrijving van het beleid van de afgelopen jaren en van de inhoud van de Agenda voor actie van februari 2018.

Lees het hele artikel in Navigator.

De gedeelde doelstelling die André Rouvoet op het einde van zijn reactie noemt en zijn uitgesproken wens om de zoektocht naar oplossingen gezamenlijk te ondernemen, kan ik hartstochtelijk beamen. Zijn betrokkenheid bij de urgente maatschappelijke kwestie van conflictscheidingen is enorm en zijn inzet voor kinderen die bij uitblijven van een oplossing vanuit de maatschappij ernstig en levenslang beschadigd zullen worden indrukwekkend. Daarom voel ik mij vereerd dat hij op mijn bijdrage reageert.

Lees het hele artikel in Navigator.

Scholen zijn geen pop-up shops of food trucks. Het zijn geen flexibele units die zich vrij en snel kunnen verplaatsen door een regio of stad, afhankelijk van waar de vraag op de markt zich voordoet. Voor goed onderwijs is het nodig dat een school een zekere bestendigheid kent en op een herkenbare en vertrouwde locatie kan zorgen voor de overdracht van kennis en waarden aan leerlingen en studenten. En dat dan gedurende een wat langere periode, want de leerling of student moet de school of opleiding uiteraard wel kunnen afmaken. Het is mede tegen die achtergrond dat de wetgever voorziet in regels aangaande de bekostiging van de instandhouding van scholen. Het is in het licht van actuele ontwikkelingen echter de vraag of en in hoeverre deze regulering van bekostiging voldoende duurzaam is. Want: kan bekostiging van scholen niet (ook) gezien worden als een verdeling van een schaars publiek recht? En als het antwoord bevestigend luidt, moet de wetgever zich daar dan niet op gaan voorbereiden, juist om te voorkomen dat het onderwijs op juridische gronden te beweeglijk wordt?

Lees het hele artikel in Navigator.

In 2016 heeft de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State geoordeeld dat bij de verdeling van schaarse vergunningen mededingingsruimte moet worden gecreëerd. In reactie hierop hebben meerdere burgemeesters aangegeven hun schaarse gedoogverklaringen voor coffeeshops transparant te moeten en willen verdelen, bijvoorbeeld door middel van een tender of loting. Op 24 april 2019 heeft de Afdeling geoordeeld dat tegen zowel de verlening als weigering van een gedoogverklaring geen bestuursrechtelijke rechtsbescherming open staat. Welke consequenties heeft dit voor de verdeling van schaarse gedoogverklaringen?

Lees het hele artikel in Navigator.

Het sinds 1 mei 2019 geldende Belgische Wetboek van Vennootschappen en Verenigingen is niet het enige wetboek dat het Belgische ondernemingsrecht heeft vernieuwd. Op 1 november 2018 was de Wet houdende hervorming van het ondernemingsrecht al in werking getreden. Hiermee is het traditionele onderscheid tussen het handelsrecht en het burgerlijke recht uit het Belgische rechtsleven verdwenen. In deze bijdrage wordt in vergelijkend perspectief de aandacht gevestigd op de ratio en de noodzaak achter de invoering van de nieuwe Belgische wetgeving. Daarnaast is er aandacht voor de opheffing van het onderscheid tussen het burgerlijk recht en het handelsrecht in Nederland en de ‘ondergang’ van het Nederlandse handelsrecht, mede in Belgisch perspectief.

Lees het hele artikel in Navigator.

Peking startte in augustus een nieuw mediaoffensief om de protesten in Hong Kong  ontstaan naar aanleiding van een wetsvoorstel van de regering dat uitlevering naar China mogelijk maakt  de kop in te drukken. De Volksrepubliek hoopte aanvankelijk dat het verzet als een nachtkaars zou uitgaan. Nu blijkt dat demonstranten de spandoeken en megafoons niet uit eigen beweging neerleggen, zet het andere middelen in.

Lees het hele artikel in Navigator.

De recente NSA-affaire heeft een brede technologische ontwikkeling blootgelegd waarin zeer grote hoeveelheden persoonsgegevens worden verzameld, opgeslagen en verwerkt, zonder dat dit een vooraf en helder bepaald doel heeft. Alhoewel dit evidente privacyproblemen met zich meebrengt, lijken de meeste privacydoctrines, waarvan in Europa de belangrijkste artikel 8 EVRM is, niet toegesneden op deze nieuwe ontwikkeling.

Doorgaans wordt iets te gemakkelijk de stelling aanvaard dat in het Nederlandse staatsbestel bevoegdheden van de rechter door de wetgever worden verleend en afgebakend en dat de rechter uit ontzag voor de wetgever moet terugtreden. Hier wordt een minder bevooroordeelde en minder polariserende kijk op de relatie wetgever-rechter bepleit. Er wordt een lans gebroken voor een rechter die vanwege zijn fundamentele taak om burgers bescherming te verlenen tegen onevenredige belangenaantasting over een geheel eigen democratische legitimatie beschikt en daarom een vrijere positie mag innemen.

De vraag rijst waarom in 1940 de nieuwe machtsverhoudingen zo gelaten werden aanvaard en ambtenaren de ariërverklaring bijna en masse invulden en opstuurden. Terwijl de berichtgeving in Nederlandse kranten na de Reichskristallnacht in november 1938 toch al niets aan duidelijkheid te wensen overliet omtrent de intenties van het Duitse Naziregime.

Reactie op Modaliteiten van een duurzaam en efficiënt model voor de ‘governance’ van ABN AMRO

Naschrift Who pays the ferryman en Quis custodiet ipsos custodes?

Een analyse van aanscherpingen van de glijdende schaal
In 1990 werd de zogenaamde ‘glijdende schaal’ ingevoerd ten behoeve van de rechtszekerheid en versterking van de verblijfszekerheid van vreemdelingen. Maar deze schaal bleek in de daaropvolgende decennia een tijdmachine met vier knoppen waaraan naar believen gedraaid kan worden teneinde een restrictiever vreemdelingenbeleid te bereiken. De ernst van het misdrijf, de lengte van het verblijf, de toepasselijke straffen en de vreemdelingen op wie het beleid van toepassing is, het zijn allemaal instrumenten om de teugels aan te trekken. Met als resultaat eindeloze voorwaardelijkheid voor de migrant.

Rechters over de rol van het recidiverisico bij de straftoemeting
Het recidiverisico van de dader is in theorie een belangrijke straftoemetingsfactor indien gestraft wordt met het oog op speciale preventie. In deze studie wordt onderzocht welke rol het recidiverisico in de praktijk speelt bij de straftoemetingsbeslissing van de rechter. Rechters zeggen aan hoog-risico-daders eerder bijzondere voorwaarden op te leggen en altijd op zoek te zijn naar aanknopingspunten dat de dader zijn leven wil beteren. Dit getuigt van een straftoemetingpraktijk die gekenmerkt wordt door penal welfarism. Desalniettemin worden hoog-risico-daders soms wel zwaarder bestraft, echter niet vanwege hun recidiverisico, maar vanwege hun sanctielijn: als daders hun kansen om hun leven te beteren hebben vergooid, stappen rechters over op vergelding en incapacitatie. De straftoemetingspraktijk is dan ook een mix van traditionele vergeldingsgerichtheid, penal welfarism en new penology.

Peter Essers heeft in 2012 een diepgravend boek gepubliceerd onder de titel: Belast verleden. Het Nederlandse belastingrecht onder nationaalsocialistisch regime. De opstelling van de belastingdienst is, zo luidt het eindoordeel, weinig verheffend te noemen. In onderstaande beschouwing worden enkele algemene bespiegelingen gegeven naar aanleiding van de opstelling van de belastingdienst tijdens de Tweede Wereldoorlog waarbij gebruik wordt gemaakt van de analyses van de socioloog Lammers, die getracht heeft het bestuurlijke handelen tijdens de oorlog te verklaren met onder meer het begrip gezag.

Tweede Kamer opgelet! (deel 2)
Bij de volwaardige erkenning van de rechtspersoon als rechtssubject in het strafrecht en het bestuurlijk handhavingsrecht, past een volwaardige erkenning van zijn rechtspositie. Dan behoort rekening te worden gehouden met het simpele feit dat de rechtspersoon zich gedraagt, spreekt en zwijgt door middel van zijn mensen. De Minister van Economische Zaken wil het zwijgrecht van de onderneming inperken, in die zin dat ex-werknemers in de toekomst wel verplicht zullen zijn te verklaren over een vermeende overtreding van de ex-werkgever. Dit zal er echter toe leiden dat het zwijgrecht van de onderneming in voorkomend geval een waardeloze rechtswaarborg blijkt.

Wat wisten de Nederlanders tijdens de Duitse bezetting over het lot van de weggevoerde Joden? Daarover woedt al jaren een verhitte discussie. Aanleiding voor de auteur om onderzoek te verrichten naar de toenmalige kennis binnen de juridische wereld over de Holocaust die plaatsvond. Aan de hand van dagboeken en brieven wordt getracht daar een beeld van te krijgen.

De conclusie van A-G Bot in de Kadi II-zaak
Aan de Kadi-zaak die nu aan het Hof van Justitie voorligt is de vraag aan de orde in hoeverre de Unierechter de rechtmatigheid van een plaatsing op een VN-terrorismelijst dient te onderzoeken. In het licht van de principiële stellingname in Kadi I dat de Unierechter een VN-listing ‘in beginsel volledig’ aan de grondrechten dient te toetsen, is het niet heel waarschijnlijk dat het Hof van Justitie nu op zijn schreden zal terugkeren. In dat geval zal de Unierechter in een beroep de relevante verordening kunnen blijven vernietigen, zolang de (de)listing-procedure niet is omkleed met adequate rechtswaarborgen op VN-niveau. In dat laatste kan en zou echter moeten worden voorzien.

Achterwege laten ambtshalve cassatie in evidente gevallen is in strijd met onze cassatieprocedure en het EVRM
Volgens de auteur heeft de strafkamer van de Hoge Raad in HR 9 oktober 2012, NJ 2013, 53 een huiveringwekkend standpunt ingenomen. Hij betoogt dat de hoogste rechter welbewust een evident onjuiste veroordeling in stand laat, louter omdat daartegen geen klacht was geformuleerd door de cassatieadvocaat. Daardoor zou de Hoge Raad zonder rechtshistorische of democratische legitimering zijn eigen kerntaak om rechtsbescherming te bieden, miskennen. Deze gang van zaken lijkt in strijd met art. 6 EVRM.