Het bestuur van een wetenschappelijke instelling heeft een autonome bevoegdheid om sanctionerend op te treden bij schendingen van de wetenschappelijke integriteit binnen de instelling. Er is kritiek te beluisteren op de proportionaliteit en voorspelbaarheid van de opgelegde sancties. Is die terecht? Om die vraag te beantwoorden is empirisch onderzocht hoe instellingsbesturen gebruik maken van hun sanctionerende bevoegdheden. Grote verschillen tussen instellingsbesturen onderling in hoeverre zij na een gegronde klacht maatregelen treffen blijken er niet te zijn. Wel lijken promovendi harder te worden aangepakt dan gevestigde wetenschappers.

[verder lezen in InView]

Ronald Plasterk trok zich inmiddels terug als premierskandidaat. Dat is verstandig, maar neemt niet weg dat er twijfels blijven. Niet langer over Plasterks geschiktheid als premier, maar of hij wel hoogleraar en KNAW-lid kan blijven.

[verder lezen in InView]

De benoeming van staatsraad Van Zwol tot formateur leek vooral ingegeven door de bijzondere situatie dat de onderhandelaars het nog niet eens konden worden over de beoogde premier. De benoeming van Van Zwol als formateur is echter naast opmerkelijk ook onverstandig.

[verder lezen in InView]

De onlangs gepubliceerde Overheidsbrede Visie op Generatieve AI is een mooi en actueel document dat de kansen en risico’s van deze technologie uiteenzet en een gedetailleerde agenda bevat met stappen die de diverse ministeries, uitvoeringsinstanties en toezichthouders de komende jaren zullen zetten. Toch zijn er drie punten die in de volgende versie aandacht behoeven: (1) de grotere maatschappelijke vraagstukken zouden meer moeten worden uitgewerkt, (2) de procedurele en abstracte plannen geconcretiseerd en (3) een juridische analyse toegevoegd.

[verder lezen in InView]

De eilanden van de (voormalige) Nederlandse Antillen zijn niet ‘een stukje Nederland in de tropen’. Het is op de Antillen echt anders. Wie zijn kennis over het Caribisch deel van het Koninkrijk wil testen kan meedoen met de quiz over Curaçao. De quiz wordt met name aanbevolen aan de nieuwkomers in ‘politiek Den Haag’ die met de Antillen te maken krijgen. Hopelijk bevordert deelname aan de quiz een grotere nieuwsgierigheid naar die ‘andere’ wereld.

[verder lezen in InView]

De aloude traditie van overleg in de parlementaire omgangscultuur in ons land lijkt heden ten dage verlaten om plaats te maken voor niet alleen verruwing maar ook verbeten polarisatie. Daarbij, en wellicht daardoor, staat het aanzien van het parlement in de samenleving onder druk. Hoe dit tij te keren?

[verder lezen in NAVIGATOR]

Algoritmen, big data, deepfakes, kunstmatige intelligentie, personalised medicine en smart cities. Het is slechts een kleine greep uit de vele digitale technieken en toepassingen die de Nederlandse samenleving het laatste decennium mede hebben vormgegeven. Naar aanleiding van onder meer de invloed van fake news op de Amerikaanse verkiezingen, de datamacht van een klein aantal internetondernemingen en de toeslagenaffaire is er steeds meer oog voor de noodzaak om data-gedreven innovatie in te kaderen. Dit artikel analyseert op welke fundamenten het Nederlandse beleid is gestoeld en welke visie op technologie, de digitale samenleving en de rol van het recht daaraan ten grondslag ligt.

[verder lezen in NAVIGATOR]

Al decennia staat vast dat naast strafvervolgingen ook bestuursrechtelijke en fiscale boeteprocedures een criminal charge inhouden zoals bedoeld in artikel 6 EVRM dat het recht op een eerlijk proces behelst. Het EHRM heeft in bestendige rechtspraak bepaald dat de strafrechtelijke beginselen die voortvloeien uit artikel 6 EVRM ook van toepassing zijn op procedures over de oplegging van bestuursrechtelijke en fiscale boetes. Het recht op verhoorbijstand voor verdachten is onderdeel van dat recht op een eerlijk proces in de zin van artikel 6 EVRM. Maar nog altijd wordt in bestuurlijke en fiscale boeteprocedures niet gewezen op het recht op verhoorbijstand, en bestaat daartoe ook geen wettelijke verplichting.

[verder lezen in NAVIGATOR]

Door de steeds bredere inzet van digitale technologie door overheden en bedrijven dringt zich een toenemend aantal vragen op over regulering van die technologie, in het bijzonder welke rechten en bescherming burgers zouden moeten hebben. De nadruk ligt daarbij vrijwel altijd op het toepassen en eventueel aanpassen van bestaande (grond)rechten. Wat echter ontbreekt in het debat en het juridisch onderzoek is een bredere discussie over welke nieuwe (grond)rechten burgers zouden moeten hebben in het digitale tijdperk. Slechts een enkele keer komen nieuwe concepten naar boven, zoals het ‘recht om vergeten te worden’. Deze bijdrage gaat in op de vraag welke nieuwe, aanvullende (grond)rechten we zouden bedenken in het digitale tijdperk als we ze nu zouden moeten opstellen, zonder (al te veel) gebonden te zijn aan reeds bestaande grondrechten. In de hoop een breder juridisch debat hierover op te starten, worden uiteenlopende nieuwe rechten voor burgers voorgesteld.

Lees het hele artikel in Navigator.

Nederland heeft grote ambities ten aanzien van de transformatie naar een data-gedreven samenleving. Er wordt fors geïnvesteerd in technische universiteiten, geëxperimenteerd met smart cities, predictive policing en data-gedreven processen binnen zowel de publieke als private sector, en steeds meer beleids- en besluitvorming wordt geautomatiseerd. Er is een aantal juridische aanpassingen nodig om dit proces in goede banen te leiden: data-gedreven processen moeten beter worden ingekaderd, er dient meer nadruk te komen op de bescherming van maatschappelijke belangen en het procesrecht zou meer ruimte moeten bieden voor vertegenwoordigende, collectieve en algemeen belangacties.

Lees het hele artikel in Navigator.

In toenemende mate oefent het bestuur regelgevende bevoegdheden uit en kent het de wetgever een grote beslissingsruimte toe inzake bestuurlijke bevoegdheden. In de sterk gedigitaliseerde, complexe samenleving maakt het bestuur daarenboven zelf in toenemende mate gebruik van algoritmen ter vervanging van menselijke tussenkomst om de efficiëntie van besluitvormingsprocessen te verhogen, waarbij zowel sprake kan zijn van algoritmische ondersteuning als volledig geautomatiseerde besluitvorming. Aangezien zowel de mogelijkheid tot controle als de (menselijke) tussenkomst van het openbaar bestuur bij algoritmische besluitvorming afnemen, is een inhoudsvolle rechterlijke toetsing van wezenlijk belang voor een effectieve rechtsbescherming. Het black box-karakter van algoritmen, en zeker van zelflerende, kan echter leiden tot het ontstaan van een rechterlijk vacuüm. Hoe kan deze vicieuze cirkel doorbroken worden?

Lees het hele artikel in Navigator.

De snelle ontwikkeling van artificiële intelligentie werpt een aantal prangende vragen op voor strafrechtjuristen en forensisch gedragsdeskundigen. Risicotaxatie met behulp van AI heeft de potentie om een relatief betrouwbaar middel te worden om inschattingen van recidivegevaar te maken. Een belangrijk vraagpunt is tot hoeveel vals-positieven (precision) en vals-negatieven (recall) de inschatting leidt. Door de ‘kosten’ van verschillende fouten te bepalen en in het algoritme te verwerken, kan het belang van de maatschappelijke veiligheid worden afgewogen tegen het belang dat burgers niet ten onrechte door strafrechtelijk ingrijpen moeten worden getroffen. Een tweede vraagpunt is hoe omgegaan moet worden met biases. Er zijn technische manieren om vooroordelen in de algoritmes tegen te gaan, maar daarbij moet wel de normatieve vraag onder ogen worden gezien hoe dat op een rechtvaardige wijze kan gebeuren. Ten derde zijn AI-algoritmes relatief ondoorzichtig, waardoor zij niet altijd mogelijkheden aanwijzen voor interventies die gericht zijn op rehabilitatie van de veroordeelde.

Lees het hele artikel in Navigator.

In dit artikel wordt verkend in hoeverre bewijs in de vorm van blockchain-transacties naar Nederlands recht het auteursrechtelijke makerschap in juridische procedures kan ondersteunen en of ons procesrecht zulk bewijs toelaat.

Lees het hele artikel in Navigator.

In deze bijdrage wordt aandacht besteed aan een aantal vragen en dilemma’s dat momenteel aanleiding geeft tot veel intense discussies binnen de privacywetenschap. Voor het beantwoorden van deze vragen zou aansluiting kunnen worden gezocht bij reeds bestaande sectorspecifieke regelingen, bijvoorbeeld uit de medische sector. Echter, dergelijke sectorspecifieke regelingen bieden slechts nadere richtsnoeren ten aanzien van een beperkt aantal van de in deze bijdrage opgeworpen vragen. Daarenboven zijn ze vaak moeilijk veralgemeniseerbaar. Het zou daarom raadzaam zijn als er nadere standaarden en richtlijnen worden opgesteld voor de wetenschappelijke integriteit en onafhankelijkheid, in ieder geval voor de privacywetenschap, maar wellicht ook breder.

Lees het hele artikel in Navigator.

De rol en positie van de burger in de opsporing in het digitale tijdperk is aan het veranderen. Huidige technologische mogelijkheden bieden nieuwe opsporingsmogelijkheden voor politie en justitie, maar tegelijkertijd neemt de autonomie van het Openbaar Ministerie in de opsporing af en wordt aan het juridische monopolie van de overheid op het onderzoek naar strafbare feiten getornd. Van een zelfstandig strafrechtelijk beleid van het Openbaar Ministerie kan niet meer gesproken worden. Van een omlijnd overheidsbeleid om invulling te geven aan deze veranderingen is geen sprake. Een dergelijke, meer vrijblijvende benadering van burgers en opsporing dwingt op een bepaald moment tot keuzes. Worden de bijdragen van burgers definitief juridisch omarmd en wordt daarmee de insteek van het strafrecht meer publiek-privaat, of wordt vastgehouden aan de klassieke centrale rol van de overheid in de opsporing en wordt ingezet op betere waarborgen hieromtrent?

Lees het hele artikel in Navigator.

Overleg tussen getuigen kan zowel voor- als nadelen hebben. De vraag rijst derhalve hoe moet worden omgegaan met getuigen die met elkaar hebben gepraat. De beste oplossing zou zijn om ervoor te zorgen dat getuigenverklaringen zo snel mogelijk na het incident worden veiliggesteld, maar dat is niet altijd mogelijk. Tegen de tijd dat de getuige bij de R-C komt, is het essentieel dat die zo goed mogelijk in kaart brengt met wie de getuige heeft gesproken en waarover precies. De zittingsrechter moet er niet voor terugschrikken als getuigen met elkaar gesproken blijken te hebben, maar doet er goed aan om de ontstaansgeschiedenis van verklaringen kritisch te analyseren, waar nodig met behulp van een rechtspsychologisch deskundige. Die analyse van de ontstaansgeschiedenis dient te worden meegewogen in de beoordeling van de validiteit van de getuigenverklaringen, zonder daarbij te vervallen in een automatisch wantrouwen.

Lees het hele artikel in Navigator.

Uitspraken van rechters vormen een rijke bron voor empirisch onderzoek naar het functioneren van de rechtspraak. Zo lang niet alle uitspraken worden gepubliceerd, is in veel gevallen medewerking van de Rechtspraak bij het verkrijgen van uitspraken ten behoeve van onderzoek noodzakelijk. Je zou denken dat dat probleemloos gaat. Uitspraken zijn immers openbaar. Niets is echter minder waar: openbaarmaking wordt als gunst gezien. Dat moet anders.

Lees het hele artikel in Navigator.

Onlangs is er een nieuwe vereniging opgericht, de Dutch Russian Law Association. De vereniging is een non-gouvernementele organisatie naar Nederlands recht en is in Den Haag gevestigd.

Lees het hele artikel in Navigator.

In sportbeoefening gaat het om een zuivere krachtmeting tussen individuen of teams op basis van hun lichamelijke kwaliteiten, doorzettingsvermogen en inzicht. Externe hulpmiddelen, zoals doping, zijn dan ook verboden. In het kat-en-muisspel tussen dopinggebruik en -opsporing hebben sportorganisaties verregaande regels afgekondigd, waardoor vrijwel alle sporters overal en altijd kunnen worden gecontroleerd. De opsporingsbevoegdheden, bewijslastverdeling en sanctiemogelijkheden zijn echter zo verreikend dat het de vraag is of zij moreel wenselijk en juridisch toelaatbaar zijn.

Lees het hele artikel in Navigator.

In dit artikel worden twee klachten besproken jegens (waarnemend) A-G’s bij de Hoge Raad vanwege vermeende integriteitsschendingen in een conflict tussen de Russische Federatie en Yukos Oil; de klacht tegen A-G Wattel vanwege een Vooraf in het NJB en de klacht tegen waarnemend A-G Hammerstein, die op verzoek van de advocaten van Yukos als deskundige is opgetreden in een conflict dat Yukos en haar rechtsopvolgers hebben met de Russische Federatie. De afdoening van beide klachten roept een aantal vragen op over de wijze waarop de afdoening van klachten tegen rechterlijke ambtenaren van met name hoogste rechters in Nederland is geregeld. Maakt het samenstel van codes voor rechterlijke ambtenaren wel voldoende duidelijk wat van hen wordt verwacht met betrekking tot het zich ‘behoorlijk’ gedragen, met name op het punt van toegestane nevenactiviteiten? En is het verstandig dat de hoogste rechter in Nederland beslist over externe klachten tegen eigen medewerkers?

Lees het hele artikel in Navigator.

Het voorstel voor de Wet verplichte geestelijke gezondheidszorg (Wvggz) waar de Eerste Kamer zich momenteel over buigt, regelt het verlenen van verplichte zorg aan personen met een psychische stoornis en vervangt de Wet Bijzondere opnemingen in psychiatrische ziekenhuizen (Wet Bopz) voor zover deze betrekking heeft op de psychiatrie. Beveiliging en ordehandhaving zijn met de tweede nota van wijziging een grotere rol gaan spelen in de beoogde regeling waarbij de officier van justitie een prominente rol krijgt toebedeeld. In een steeds complexer wordende samenleving, waarbij problematiek zelden eendimensionaal is en vaak meerdere domeinen bestrijkt, is dat echter verdedigbaar. Het blijft natuurlijk wel belangrijk om de spreekwoordelijke grenzen te bewaken.

Lees het hele artikel in Navigator.

Het Living Lab is een relatief nieuw fenomeen dat zijn oorsprong vindt in de Verenigde Staten en sinds kort zijn opmars maakt in Europa en Nederland. Een Living Lab is een ruimte soms een stad, soms een wijk, soms een huis die is aangewezen als experimenteergebied. Wetenschappers, in samenwerking met overheden en bedrijven, mogen in zo’n gebied experimenten uitvoeren op personen die zich daar ophouden of begeven. Dergelijke experimenten beogen doorgaans sociale of maatschappelijke problemen aan te pakken, zoals verkeersopstoppingen, sociale onveiligheid of energieverbruik. Dit gebeurt door het verzamelen van gegevens over burgers, waaruit gedragspatronen worden gedestilleerd. Op basis hiervan wordt vervolgens hun gedrag beïnvloed, om zodoende de problemen te verhelpen of te mitigeren. Dit roept een aantal ethische en juridische vragen op. Drie daarvan zullen hier worden besproken.

Lees het hele artikel in Navigator.

De vanaf 2008 ingevoerde strafbeschikking moet de transactie als vorm van buitengerechtelijke afdoening van strafzaken grotendeels gaan vervangen. Doel van de invoering van de strafbeschikking was de doelmatigheid van de afdoening van strafzaken te vergroten, met name door vermindering van het beroep op de rechter. De in dit artikel gepresenteerde statistische informatie laat zien dat de strafbeschikking het aantal transacties sterk heeft teruggedrongen en in aantal duidelijk ‘overvleugeld’. Maar ontwikkelingen in het aantal aangeboden transacties en opgelegde strafbeschikkingen en de tenuitvoerlegging daarvan geven ook de indruk dat de invoering van de strafbeschikking bij misdrijfzaken eerder tot een vermeerdering dan tot een vermindering van zaken voor de rechter heeft geleid.

Lees het hele artikel in Navigator.

Op uitnodiging van de Poolse Raad voor de rechtspraak bezocht een delegatie van de Nederlandse Raad voor de rechtspraak Polen van 25 t/m 27 januari 2017. De delegatie was tevens de vertegenwoordiger van het Europees netwerk van de Raden voor de rechtspraak (ENCJ). Doel van het bezoek was zich een beeld te vormen van de recente ontwikkelingen rond de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht. Daartoe werden open gesprekken gevoerd met afvaardigingen van het Circuit Court te Warschau, het Supreme Administrative Court, het Constitutioneel Hof, waaronder de huidige president en haar vervanger, het Ministerie van Justitie, de Hoge Raad, waaronder de president, en van het bureau Ombudsman, waaronder de Ombudsman. Het beeld is dat de onafhankelijkheid van de rechtspraak steeds sneller en ingrijpender aangetast wordt. Hieronder geeft Kees Sterk een korte volstrekt niet volledige schets van dat beeld.

Lees het hele artikel in Navigator.

Kenmerkend voor vermogensrechten, en dus ook voor hoe herstel gestalte krijgt in het aansprakelijkheidsrecht, is het terugkijken (terugbrengen in oude toestand) en de focus op financiële compensatie. Tegelijk hebben benadeelden behoefte aan meer. Zij zoeken niet alleen financiële compensatie, maar willen soms ook erkenning, excuses, informatie over wat er is gebeurd, er voor zorgen dat wat hen is overkomen niet nog een keer gebeurt, enz. In dit artikel wordt onderzocht hoe het idee van herstel in oude toestand en, daaraan gekoppeld, het schadebegrip dienen te worden uitgelegd of geïnterpreteerd zodat het aansprakelijkheidsrecht meer recht kan doen aan dit soort emotionele belangen.

Al decennia kent Nederland wetgeving op het gebied van de openbaarheid van informatie. Deze regels hebben ten doel overheidsmacht transparant en democratische controle mogelijk te maken. Onlangs is nieuwe regelgeving aangenomen door de Eerste Kamer. De Wet hergebruik overheidsinformatie ziet tevens op openbaarheid van overheidsinformatie, maar kent een fundamenteel ander doel dan voorgaande wetgeving. Niet de democratie of de controle op de macht staat centraal, maar de commerciële exploitatie van overheidsinformatie door private ondernemingen. Dit brengt met zich dat de wetgeving een fundamenteel ander karakter krijgt, dat de overheid gegevens over burgers aan derden geeft zonder te weten waarvoor deze worden gebruikt en dat het sociaal contract tussen overheid en burger onder druk komt te staan.

De zaak Hamza B. brengt de mogelijkheden maar vooral ook de begrenzingen van moderne wederzijdse rechtshulp in strafzaken scherp aan het licht.

De recente NSA-affaire heeft een brede technologische ontwikkeling blootgelegd waarin zeer grote hoeveelheden persoonsgegevens worden verzameld, opgeslagen en verwerkt, zonder dat dit een vooraf en helder bepaald doel heeft. Alhoewel dit evidente privacyproblemen met zich meebrengt, lijken de meeste privacydoctrines, waarvan in Europa de belangrijkste artikel 8 EVRM is, niet toegesneden op deze nieuwe ontwikkeling.

Doorgaans wordt iets te gemakkelijk de stelling aanvaard dat in het Nederlandse staatsbestel bevoegdheden van de rechter door de wetgever worden verleend en afgebakend en dat de rechter uit ontzag voor de wetgever moet terugtreden. Hier wordt een minder bevooroordeelde en minder polariserende kijk op de relatie wetgever-rechter bepleit. Er wordt een lans gebroken voor een rechter die vanwege zijn fundamentele taak om burgers bescherming te verlenen tegen onevenredige belangenaantasting over een geheel eigen democratische legitimatie beschikt en daarom een vrijere positie mag innemen.

De vraag rijst waarom in 1940 de nieuwe machtsverhoudingen zo gelaten werden aanvaard en ambtenaren de ariërverklaring bijna en masse invulden en opstuurden. Terwijl de berichtgeving in Nederlandse kranten na de Reichskristallnacht in november 1938 toch al niets aan duidelijkheid te wensen overliet omtrent de intenties van het Duitse Naziregime.

Reactie op Modaliteiten van een duurzaam en efficiënt model voor de ‘governance’ van ABN AMRO

Naschrift Who pays the ferryman en Quis custodiet ipsos custodes?