Op 21 maart heeft de Raad Buitenlandse Zaken en Defensie een Strategisch Kompas met een ambitieus actieplan voor de Europese Unie voor een krachtiger veiligheids- en defensiebeleid tussen nu en 2030. De Europese Raad van 24 maart a.s. zal het Strategisch Kompas bekrachtigen. Uiterlijk in 2025 moet een snel inzetbare EU-capaciteit, waarmee snel een troepenmacht tot 5.000 manschappen kan worden ingezet, volledig operationeel zijn. Andere acties die in het strategisch kompas worden genoemd zijn de ontwikkeling van een toolbox tegen hybride dreigingen en een versterking van het partnerschap met de NAVO. Daarnaast wordt de ontwikkeling van nieuwe projecten in het kader van de permanente gestructureerde samenwerking op defensiegebied (PESCO) als actiepunt genoemd.
Het strategisch kompas is gebaseerd op de allereerste dreigingsanalyse waaraan de inlichtingendiensten van alle 27 EU-lidstaten hebben bijgedragen, en op een gestructureerde dialoog tussen de EU-lidstaten, de EU-instellingen en deskundigen.
In november 2021 heeft de Hoge Vertegenwoordiger de eerste conceptversie van het Strategisch Kompas ter discussie voorgelegd aan de EU-ministers van Buitenlandse Zaken en van Defensie. In februari en maart 2022 werden volgende versies besproken om in de tekst rekening te houden met het debat tussen de lidstaten, het defensie- en ruimtevaartpakket van de Commissie van 15 februari 2022 en de meest recente internationale ontwikkelingen, met name natuurlijk de Russische inval in Oekraïne. In reactie op die inval is het Kompas nog flink aangepast.
Het Kompas onderstreept de urgentie om de Europese defensie-investeringen te verhogen. Duitsland en een reeks andere lidstaten hebben de afgelopen weken al aangekondigd dat zij op korte termijn aan de 2% BBP-norm gaan voldoen. Het Nederlandse kabinet investeert de komende jaren € 3 miljard per jaar extra in de krijgsmacht, en bekijkt op dit moment of nog meer nodig is. Het Kompas besteedt ook veel aandacht aan militaire mobiliteit, inclusief de noodzakelijke investeringen daarin. Zeker in tijden van crisis is een goede infrastructuur binnen de EU van belang om snel grotere aantallen personeel en materieel te verplaatsen.
Een belangrijk actiepunt uit het Kompas is de Rapid Deployment Capacity (RDC), waarmee binnen korte tijd zo’n 5.000 Europese militairen op de been zijn te brengen. Deze bouwt voort op een verbeterde versie van de huidige EU Battle Group (EUBG) en moet volgens het Kompas in 2025 operationeel zijn. De EU ontwikkelt operationele inzetscenario’s voor de snel inzetbare interventie-eenheid, zoals evacuatie- en stabilisatie operaties. De eenheid zal ook live gaan oefenen met deze scenario’s. Afhankelijk van de crisissituatie kunnen hier ook lucht-, marine- en cybercapaciteiten aan worden toegevoegd. Het is de bedoeling dat het operationele hoofdkwartier (Military Planning and Conduct Capability) in Brussel de eenheid gaat aansturen. Nederland zal in 2025 aan deze RDC gaan bijdragen.