De commissie schrijft dat zoals de hersteloperatie nu gaat, het echt niet goed genoeg is. Een aanzienlijk deel van de mensen wordt niet goed geholpen. De vijf belangrijkste knelpunten zijn:

1. De overheid heeft meer beloofd dan zij kan waarmaken; De overheid is niet in staat om de aangerichte schade te herstellen. Het parlement en het kabinet moeten dat dus ook niet beloven. De overheid kan op drie punten wél een belangrijke bijdrage leveren. Zij kan a) luisteren en erkennen, b) de schade compenseren, en c) ondersteuning bieden bij het vinden van een nieuw perspectief.
2. De hersteloperatie is een onoverzichtelijke en onuitvoerbare kluwen; Deze hersteloperatie is niet zo ontworpen, maar zo ontstaan. De verwachting was dat het om 20.000 toeslagenouders zou gaan. Uiteindelijk zouden zich 70.000 mensen aanmelden. De huidige hersteloperatie is opgesplitst in te veel loketten. De in het schaderecht gebruikelijke scheiding tussen de vraag óf je gedupeerd bent en de vraag hoeveel je dan krijgt, loopt in deze operatie door elkaar heen. Het laatste loket van aanvullende schade kent maar liefst vijf verschillende routes, met andere schadekaders. De gemeenten vullen daarnaast de brede ondersteuning verschillend in. Dat leidt tot onuitlegbare verschillen.
3. De juridische kwaliteit van het gehele proces is onvoldoende; Deze hersteloperatie voldoet niet aan wat je in een rechtsstaat mag verwachten. Het is onaanvaardbaar dat verwachtingen worden gewekt die bij herhaling niet waargemaakt worden. Ouders verkeren langjarig in onzekerheid. Dossiers worden niet tijdig verstrekt. De beslistermijnen worden op grote schaal overschreden. Er is ongelijkheid in de behandeling van min of meer soortgelijke situaties. Dat is in strijd met de beginselen van onze rechtsstaat.
4. Gezinnen die de regie kwijt zijn worden niet goed geholpen; Een discussie over wie ‘ernstig’ gedupeerd is, is onzinnig en pijnlijk voor ouders. Het leed is voor iedereen ernstig. Het staat echter vast dat een aantal gezinnen in dit systeem onmogelijk goed geholpen kan worden. Het zijn mensen die de eigen regie al voor de toeslagenaffaire kwijt waren of bij wie de eigen regie uit handen is geslagen door de overheid. Naar schatting gaat het om 2.000 tot 3.000 gezinnen. De overheid heeft deze gezinnen niet goed in beeld. Zij moeten veel beter geholpen worden.
5. Ruimhartigheid zit niet in het DNA van de betrokken overheidsorganisaties; Ruimhartigheid gaat niet alleen over de hoogte van de bedragen. Het heeft juist ook veel te maken met de manier waarop de overheid met mensen omgaat. Ouders hebben te maken met een overheid die hen steeds om bonnetjes vraagt en hen niet lijkt te vertrouwen. De angst om te overcompenseren domineert.

Neem het systeem op de schop

De commissie doet de volgende aanbevelingen:

1. Herontwerp het compensatieproces voor aanvullende schade; De staat moet nastreven om alles te schikken. Een schikking is de uitkomst van een gelijkwaardig en goed doorlopen proces. Dit is ook de snelste manier. Het ministerie van Financiën moet een terugtrekkende beweging maken. Iedereen krijgt van een onafhankelijk persoon een schikkingsvoorstel.
   
   
   • Beperk het aantal routes tot route A en route B. Route A voor emotioneel herstel en hulp bij het aannemelijk maken van de schade. Daar ligt de focus op zowel emotioneel als financieel herstel. Het advies is dit volledig vanuit Stichting (Gelijk)waardig Herstel te doen. Dit is een bewezen en goed werkende methodiek. Route B is voor het zelf aannemelijk maken en indienen van de schade. Bij deze route kunnen toeslagenouders terecht voor het indienen van de schade als ze geen behoefte hebben om hun verhaal te doen. Zij moeten zich daarin laten bijstaan door een advocaat.
   • In beide routes worden schades langs één schadekader gelegd, dat voor iedereen geldt. Daarin staat precies welke bedragen gelden en aan welke aannemelijkheid en bewijslast voldaan moet zijn.
   • De schadeposten waarbij dat niet mogelijk is, worden doorverwezen naar de Commissie Complexe Schade. Die schadeposten worden precies berekend. Het is onvermijdelijk dat dit meer tijd kost.
     
     
2. Haal gezinnen die de regie kwijt zijn uit dit proces; Organiseer een team dat de verantwoordelijkheid krijgt om hulp te verlenen aan gezinnen die de regie kwijt zijn. Deze gezinnen worden hiervoor uitgenodigd. Ze krijgen één hulpverlener die de regie tijdelijk overneemt. Die werkt gelijktijdig aan perspectief, compensatie en aanvullende hulp.
3. Pak de verstopping rond dossiers en bezwaarprocedures aan; Om het verstrekken van de dossiers te versnellen moet er actief contact zijn tussen UHT en de ouder en diens advocaat. Verstrek de dossiers vertrouwelijk ongelakt aan de advocaat, zoals in andere juridische procedures gebruikelijk is. De instroom naar de Bezwaarschriftenadviescommissie moet omlaag. Daarvoor moet UHT vaker ruimhartig haar besluiten aanpassen als ouders een aannemelijk verhaal hebben. Schaf de dwangsommen bij niet tijdig beslissen af.
4. Harmoniseer de brede ondersteuning; De verschillen in de brede ondersteuning tussen gemeenten wringen met het gelijkheidsbeginsel en zorgen voor veel frustratie bij ouders. Harmoniseer in overleg met de 35 gemeenten die nu de meeste ouders helpen.
5. Wees eerlijk en organiseer rust en nazorg; Laat daarom de belofte los dat iedereen in 2027 geholpen is. Erken dat een aantal ouders, jongeren en ex-partners nog lange tijd gebukt zullen gaan onder de gevolgen van de toeslagenaffaire. Voor hen moet er een plaats met mogelijkheden voor verwerking zijn. Daar moet ook nazorg beschikbaar zijn.
6. Stel een bestuurlijk kopstuk aan; Er is behoefte aan een onafhankelijk persoon die zorgt voor overzicht en gezamenlijkheid.

Minder beloven, meer doen - Een eerlijk en uitvoerbaar plan om toeslagenouders verder te helpen

Bron: www.rijksoverheid.nl