Risicotaxatie is een complexe aangelegenheid die voor de strafrechtstoepassing veel aanknopingspunten biedt ter ondersteuning van het nemen van beslissingen. Maar op risicotaxatie gebaseerde beslissingen hebben dus een grote impact op justitiabelen en de maatschappij. Daarom moet risicotaxatie verantwoord, kritisch, terughoudend en met de uiterste zorgvuldigheid worden toegepast. De Raad voor de Strafrechtstoepassing en jeugdbescherming (RSJ) heeft daartoe het advies Risicotaxatie in de strafrechtstoepassing aan de demissionair minister voor Rechtsbescherming aangeboden.
In de strafrechtstoepassing wordt met het oog op de veiligheid van de samenleving rekening gehouden met het recidiverisico van justitiabelen bij het nemen van beslissingen over bijvoorbeeld verlof. Dit gebeurt met behulp van risicotaxatie. In de afgelopen decennia is veel geïnvesteerd in de professionalisering van risicotaxatie, onder meer door de ontwikkeling van instrumenten. Inmiddels wordt het in alle sectoren van het strafrecht gebruikt.
Aandachtspunten
De professionalisering van risicotaxatie biedt mogelijkheden en kansen maar tegelijkertijd zitten er haken en ogen aan. De RSJ vindt het belangrijk om aandachtspunten van methodologische, praktische en ethische aard onder de aandacht te brengen bij beleidsmakers, 'beslissers' en 'gebruikers'. Enkele aandachtspunten zijn:
- In de praktijk voeren gedragsdeskundigen de risicotaxaties uit en informeren hierover ‘beslissers’, bijvoorbeeld een rechter. De 'vertaling' van uitkomsten uit risicotaxatie-rapporten naar een (juridische) beslissing is niet altijd even makkelijk.
- Risicotaxatie speelt een belangrijke rol in het advies en bij de beslissing over bijvoorbeeld verlof of beëindiging van een maatregel. Vanwege de grote maatschappelijke aandacht voor incidenten en recidive ervaren de medewerkers van klinieken en justitiële inrichtingen de nodige druk. Dit kan leiden tot grote(re) voorzichtigheid waardoor bijvoorbeeld maatregelen minder snel beëindigd worden of gedetineerden minder snel verlof krijgen.
Aanbevelingen
Het advies wordt afgesloten met de volgende aanbevelingen.
- Zorg dat alle (relevante) actoren in de strafrechtstoepassing beschikken over voldoende kennis en opleiding om de uitkomsten van risicotaxatie en de daaraan verbonden beperkingen te doorgronden, op waarde te schatten en op een verantwoorde manier te kunnen gebruiken. Denk hierbij aan training en bijscholing voor professionals waarin aandacht is voor de beperkingen van risicotaxatieinstrumenten en communicatie over de resultaten.
- Betracht zorgvuldigheid bij het beoordelen van toekomstige risico’s op basis van statische risicofactoren waarvan niet bekend is of deze in (oorzakelijke) relatie staan tot het te voorspellen gedrag, in het bijzonder wanneer justitiabelen zelf geen invloed op deze factoren hebben (gehad). Bekijk per casus in hoeverre het opportuun is om bedoelde risicofactoren mee te wegen.
- Informeer de justitiabele dat een risicotaxatie kan plaatsvinden dan wel heeft plaatsgevonden, ook wanneer de risicotaxatie wordt of is opgemaakt zonder medewerking van de justitiabele. Informeer de justitiabele tevens over de doelen waarvoor de taxatie wordt gebruikt.
- Informeer de justitiabele over de inhoud van een risicotaxatie-rapport en bespreek dit met hem, zoals al op veel plaatsen in de praktijk gebruikelijk is. Neem de zienswijze van de justitiabele zelf in het risicotaxatie-rapport op, zoals (eveneens) al op veel plaatsen in de praktijk gebruikelijk is, zodat de beslisser hiervan op de hoogte is en dit eventueel mee kan wegen in zijn besluitvorming.
- Zorg dat er een rechtsmiddel open staat voor alle beslissingen die mede op basis van risicotaxatie worden genomen, tenzij daarmee een behandelrelatie onnodig wordt gejuridiseerd.
Bron: www.rsj.nl