De Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) mocht in 2023 HoNOS+-gegevens over cliënten in de GGZ opvragen bij zorgaanbieders en deze verwerken voor het zorgprestatiemodel. De gegevens zijn geen persoonsgegevens en zijn niet direct of indirect herleidbaar tot individuen. De NZa heeft niet in strijd met het recht gehandeld tegenover de cliënten in de GGZ. De behandelaren schenden hun medisch beroepsgeheim niet door het verstrekken van de HoNOS+-gegevens aan de NZa. Dat is het oordeel op 23 april 2025 van de rechtbank Midden-Nederland.
Drie belangenorganisaties spanden namens alle cliënten en behandelaars in de GGZ een collectieve zaak aan tegen de zorgautoriteit, samen met enkele individuele eisers. Sinds 1 januari 2022 heeft de Nederlandse wetgever een nieuw bekostigingsstelsel ingevoerd voor de geestelijke gezondheidszorg (GGZ) en forensische zorg, ook wel het zorgprestatiemodel genoemd. Behandelaren in de GGZ moesten in 2023 eenmalig de antwoorden op vragenlijsten over hun cliënten aanleveren aan de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa). De anonieme vragenlijst bevatte negentien vragen over de sociale en mentale gesteldheid van de cliënt. De behandelaar moest een score geven over de ernst van de problematiek. De NZa verwerkte deze zogenoemde HoNOS+-gegevens. De eisers vinden dat de gegevens over hun (geestelijke) gezondheid persoonsgegevens bevatten en dat het opvragen en verwerken daarvan door de NZa in strijd is met de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG). Ook menen zij dat de NZa een ernstige inbreuk maakt op het recht op bescherming van de persoonlijke levenssfeer van cliënten in de GGZ. Daarnaast worden behandelaren volgens de eisers gedwongen hun medisch beroepsgeheim te overtreden.
Uitspraak rechtbank
De rechtbank wijst de vorderingen van de eisers af. Het opvragen en verwerken van de gegevens is niet in strijd met het recht. De rechtbank stelt vast dat de gegevens anoniem zijn. Er staan geen identificeerbare gegevens op die betrekking hebben op cliënten, zoals namen, adresgegevens en burgerservicenummers. De ingevulde vragenlijsten bevatten alleen aangekruiste scores als antwoorden op de vragen en zijn daarmee niet te herleiden naar een individu. Ook is het niet mogelijk om de HoNOS+-gegevens te koppelen aan andere gegevens waarover de NZa beschikt om zo alsnog een individu te identificeren. Daarmee is de AVG niet van toepassing bij het opvragen en verwerken van de gegevens. De rechtbank heeft begrip heeft voor cliënten die een onveilig gevoel ervaren doordat er vragenlijsten over hun mentale gesteldheid zijn ingevuld en gedeeld met de NZa. Maar, omdat de gegevens anoniem zijn, loopt de privacy van de cliënten geen gevaar. Daarnaast is het in het belang van de samenleving dat het zorgprestatiemodel op deze wijze wordt doorontwikkeld. Tot slot is de rechtbank van oordeel dat de behandelaren hun medisch beroepsgeheim niet schenden door de gegevens te delen. Behandelaren hebben namelijk de wettelijke verplichting om deze gegevens met de NZa te delen. De behandelaar mag zijn medisch beroepsgeheim daardoor doorbreken, ook zonder toestemming van de cliënt. Het wordt de NZa op dit moment niet verboden om in de toekomst de gegevens op te vragen. Daarvoor bestaat op dit moment geen wettelijke regeling waardoor de rechtbank hierover niet kan oordelen. Daarnaast hoeft de NZa de bestaande gegevens niet te vernietigen. De NZa heeft echter laten weten dat zij de verzamelde gegevens al heeft vernietigd. De back-ups daarvan zullen op zeer korte termijn worden vernietigd.
Problematisch vonnis
Vertrouwen in de GGZ, de coalitie van eisers bestaande psychiaters, psychologen en cliënten in de geestelijke gezondheidszorg (GGZ), beschouwt het vonnis als een zorgwekkende ontwikkeling voor de privacy van cliënten, de vertrouwelijke behandelrelatie en de bescherming van privacy in het algemeen. Het biedt overheden verstrekkende bevoegdheden om ten behoeve van data-experimenten en de ontwikkeling van AI in te breken op de privacy van burgers en hun gegevens hiervoor op te eisen.
Bronnen: www.rechtspraak.nl en www.vertrouwenindeggz.nl