De Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI) heeft het onderzoek laten uitvoeren naar aanleiding een melding van aanranding en verkrachting van gedetineerde vrouwen door medewerkers in de vrouwengevangenis in Nieuwersluis in 2022. Uit het onderzoek blijkt dat niet-integer gedrag, zoals seksueel grensoverschrijdend gedrag, pesten en discriminatie, een structureel probleem is in vrouwengevangenissen. Gedetineerde vrouwen voelen zich soms onveilig en durven misstanden niet te melden uit angst voor represailles. Gedetineerde vrouwen ervaren bovendien een grote afhankelijkheid van medewerkers. Personeel heeft controle over de dagelijkse benodigdheden en het dagprogramma van gedetineerde personen. Medewerkers spreken elkaar onderling ook niet altijd aan op ongepast gedrag. Omdat zij bang zijn voor uitsluiting of vanwege een persoonlijke relatie. Er is sprake van veel vriendschappen en (romantische) relaties tussen personeelsleden onderling. Door die band ervaren bepaalde medewerkers hun werk als positief en gaan zij met plezier naar hun werk. Maar er zijn ook medewerkers die zich daardoor sociaal onveilig kunnen voelen. Medewerkers worstelen met hun machtspositie en het vinden van een balans tussen afstand en nabijheid. Daarnaast melden zowel personeel als gedetineerde vrouwen dat er sprake is van intimidatie en grensoverschrijdend gedrag op basis van etniciteit, seksuele oriëntatie of delict. Sommigen voelen zich buitengesloten, gediscrimineerd of ervaren druk door groepsvorming.

Noodzaak tot cultuurverandering

De onderzoekers benadrukken dat sociale veiligheid voor de één, vaak gepaard gaat met sociale onveiligheid voor de ander. Een cultuurverandering is hierom nodig om de gevangenis voor iedereen veiliger te maken. Dit kan gerealiseerd worden door onder andere meer aandacht te hebben voor macht, seksualiteit en discriminatie. Ook is het belangrijk dat de DJI onderzoekt of deze problemen breder spelen binnen andere gevangenissen, ook in gevangenissen met mannelijke gedetineerden. De DJI schrijft in een reactie op het rapport dat het maatregelen neemt om de sociale veiligheid in vrouwengevangenissen te vergroten. De dienst stopt bijvoorbeeld met visiteren van gedetineerden, waarbij de gevangenen zich moeten uitkleden om te controleren of ze iets mee naar binnen smokkelen. In plaats daarvan wil de DJI met bodyscans gaan werken. Ook wordt gewerkt aan nieuwe initiatieven, zoals de introductie van telefoons op cel voor meer privacy en contact met het thuisfront.

Afstand, nabijheid en sociale veiligheid - Een onderzoek in penitentiaire inrichtingen voor vrouwen

Bronnen: www.universiteitleiden.nl en www.dji.nl