De Italiaanse aanpak bestaat uit vijf uitgangspunten:

• een juridische afbakening van het te bestrijden fenomeen;
• een zo optimaal mogelijk ingerichte strafprocedure voor de opsporing, vervolging en berechting ervan;
• een sterk repressieve sanctionering van veroordeelden, onder andere door minimumstraffen en een beloningsmechanisme dat verdachten en veroordeelden moet prikkelen om mee te werken met justitie; en
• het treffen van maffiaorganisaties in hun bestaansreden (dat wil zeggen: het zo vroeg mogelijk afnemen van hun illegale vermogen).

Het is wenselijk de georganiseerde, ondermijnende criminaliteit in Nederland nader te bestuderen voor een nauwkeurige definitie van het te bestrijden fenomeen. Wanneer uit een dit onderzoek blijkt dat er een leemte bestaat in strafrechtelijke aansprakelijkheid of wanneer de wens bestaat om omwille van de ernst of strafwaardigheid wettelijk te differentiëren, kan nagedacht worden over het tot stand brengen van een gekwalificeerd delict of een strafverzwarende omstandigheid waarbij de ondermijnende context waarin een organisatie actief is, bepalend is.

Lessen voor Nederland

• In Italië coördineert het nationale antimaffiaparket strafrechtelijke onderzoeken naar maffiaorganisaties die door de verschillende districten worden uitgevoerd, inclusief de gegevensdeling met die districten. De meeste geïnterviewde Nederlandse experts op het terrein van georganiseerde criminaliteit denken dat deze landelijke coördinatie naar Italiaans voorbeeld ook een goed idee voor Nederland kan zijn. De Nederlandse aanpak van georganiseerde criminaliteit vinden zij namelijk erg gefragmenteerd.
• Als de wens en noodzaak bestaat ondermijnende criminele samenwerkingsverbanden of machtsstructuren (effectiever) te ontmantelen, dan moet ook het strafprocesrecht die aanpak faciliteren en aanmoedigen. Van belang is dat de autoriteiten - steeds binnen de grenzen van de rechtsstaat - over een zo optimaal mogelijke informatiepositie beschikken. In dat licht bestaat er aanleiding de kroongetuigenregeling te verbeteren, waarbij inspiratie kan worden opgedaan bij de Italiaanse kroongetuigenregeling. Het gaat vooral om een gewenste aanscherping van toezeggingen die aan kroongetuigen worden gedaan, en het bieden van minder onderhandelingsruimte ten aanzien van plaatsing in een beschermingsprogramma.
• De Italiaanse autoriteiten kunnen preventieve maatregelen toepassen op personen die gevaarlijk worden geacht voor de openbare orde, nog voordat (of zonder dat) een strafbaar feit is vastgesteld. Het gaat dan met name om vermogensmaatregelen die bestaan uit preventieve inbeslagneming en confiscatie (waarbij preventief beslag gelegd wordt gelegd op de bezittingen van een verdachte), die zeer frequent worden toegepast in Italië. De meeste geïnterviewde Nederlandse experts vinden een uitgebreidere confiscatieregeling in ons land een goed idee. Op dit moment ligt er al een wetsvoorstel dat voorziet in beslagneming en confiscatie zonder rechterlijke veroordeling (Wet confiscatie criminele goederen).
• Tot slot lijkt het met het oog op de belasting van de strafrechtspleging van belang de mogelijkheden van alternatieve, meer in het bijzonder consensuele strafprocedures nader te onderzoeken dan wel bij wet te reguleren. Afhankelijk van een eventuele begrenzing van het toepassingsgebied van procesafspraken (bijvoorbeeld uitsluiting van deze procesmodaliteit voor ernstige georganiseerde criminaliteit zoals in Italië het geval is), bestaat er ruimte om de mogelijkheden voor een verkorte procedure naar Italiaans voorbeeld nader te verkennen.

Hoofdlijnen van de bestrijding van maffiacriminaliteit in Italië

Bron: www.wodc.nl