Bestaande advocatenregels beperken de wijze waarop advocaten hun onderneming mogen structureren. Zo mogen niet-advocaten geen aandeelhouder zijn of een bestuursfunctie hebben in een advocatenkantoor, om de onafhankelijkheid van advocaten te waarborgen. Daarnaast mogen advocaten die in loondienst zijn van niet-advocaten vrijwel uitsluitend werken voor de werkgever. Bij wijze van uitzondering mogen advocaten in dienst van een rechtsbijstandsverzekeraar of schaderegelingskantoor ook optreden voor verzekerden. En tijdelijk, op experimentele basis, voor niet-verzekerden. Door de beperkende regels kent het aanbod op de markt voor advocatendiensten weinig variatie.

Advocatendiensten in het buitenland

In Engeland bestaan sinds 2012 alternatieve bedrijfsstructuren, zoals kapitaaldeelnemingen door derden en een grote variatie aan multidisciplinaire samenwerkingsvormen. Dat heeft (nog) geen revolutionaire verbetering in de toegang tot het recht opgeleverd. Wel is duidelijk dat consumenten meer keuze hebben gekregen in typen aanbieders van advocatendiensten. Denk aan fysieke en online dienstverlening. Maar ook zijn er, naast kleine, grote aanbieders die zich op een groot consumentenpubliek richten. En er kunnen meer verschillende beroepsbeoefenaren multidisciplinair samenwerken. Onderzoek laat ook zien dat aanbieders met een alternatieve bedrijfsstructuur vaak innovatiever zijn dan klassieke advocatenkantoren. Ook Frankrijk en Duitsland kennen inmiddels meer mogelijkheden dan Nederland.

Regulering alternatieve bedrijfsstructuren

Alternatieve bedrijfsstructuren in de advocatuur met maatschappelijk toegevoegde waarde verdienen volgens de onderzoekers toelating. Het opstellen van concrete doelen voor de regelgeving rondom juridische dienstverlening is daarom belangrijk. Enkele doelen die in Engeland wettelijk zijn vastgelegd zijn de bescherming en de bevordering van het publieke belang, de verbetering van de toegang tot het recht, de stimulering van een onafhankelijke en diverse juridische beroepsgroep, en de bevordering en handhaving van het naleven van professionele beginselen. De onderzoekers onderkennen dat vastgestelde doelen niet betekenen dat alle bedrijfsvormen zo maar mogelijk moeten zijn. Volgens Europese regels moeten eventuele beperkingen objectief gerechtvaardigd en coherent zijn, en zorgvuldig worden beargumenteerd. Daarmee is sturing op de (typen) bedrijfsvormen die men voor toelating in aanmerking wil laten komen mogelijk. Er kan bijvoorbeeld voorrang worden gegeven aan initiatieven die de toegang tot recht verbeteren voor de middengroep in de samenleving. Ook kan eerst geëxperimenteerd worden om te bezien of bedrijfsvormen die maatschappelijk aantrekkelijk lijken niet onbedoeld negatief uitpakken.

Vergunningplicht en onafhankelijk toezicht

Bij de discussie over alternatieve bedrijfsvormen speelt de vraag of daarin de kernwaarden van en het toezicht op de advocatuur voldoende geborgd kunnen worden. De onderzoekers doen daarvoor verschillende aanbevelingen. Zo kan de Onafhankelijke Toezichthouder Advocatuur (OTA), die de Minister voor Rechtsbescherming onlangs voorstelde, bevoegd worden gemaakt om voor de advocatuur ook regels vast te stellen. Zeker als het gaat om de toelating van bepaalde bedrijfsstructuren. Daarbij kan dan worden getoetst of de ondernemingen voldoen aan de concrete doelen die de wetgever heeft opgesteld. Verder kan een vergunningplicht worden ingesteld voor ondernemingen die advocatendiensten aanbieden. Daarmee kunnen geschiktheidseisen aan kapitaaldeelnemers en bestuurders worden gesteld en is rechtstreeks toezicht en tuchtrecht op deze ondernemingen mogelijk.

Alternatieve bedrijfsstructuren voor advocaten - Over de advocatuur als maatschappelijke onderneming

Bron: www.wodc.nl