In het op 27 juni 2023 gepubliceerd rapport 'De crisis voorbij’ schrijven de Nationale ombudsman en de Kinderombudsman dat de waardigheid van volwassenen en kinderen in de crisisnoodopvang ernstig onder druk staat. De ombudsmannen ontwikkelden voor het rapport een mensen- en kinderrechtelijk kader, op basis van (internationale) verdragen, richtlijnen en jurisprudentie.
Crisisnoodopvanglocaties mogen voldoen aan lagere kwaliteitseisen dan reguliere opvang, omdat ze bedoeld zijn voor een korte periode. Maar inmiddels verblijven er duizenden asielzoekers maandenlang in de crisisnoodopvang. De ombudsmannen zagen tijdens hun onderzoek dat de inzet en betrokkenheid van vele partijen groot is. Toch lijkt de situatie niet te verbeteren.
Conclusies en aanbevelingen onderzoek
De ombudsmannen signaleren een aantal knelpunten in de leefomstandigheden van de gezinnen in de crisisnoodopvang. Deze knelpunten leiden ertoe dat de algemene waardigheid van mensen - volwassenen en kinderen - ernstig onder druk staat. De ombudsmannen constateren dat de overheid:
- Te weinig oog heeft voor de noodzaak voor eigen regie en autonomie.
- Niet voldoet aan de verplichting een menswaardige levensstandaard te garanderen.
- Nauwelijks informatie verstrekt en transparantie betracht.
- Voorbijgaat aan belangen van kinderen en hun ontwikkelingsperspectief.
- Verschillende groepen vluchtelingen ongelijk behandelt.
Vanuit het normenkader van mensenrechten en kinderrechten roepen ombudsmannen gemeenten en veiligheidsregio’s op de volgende aanbevelingen per direct uit te voeren:
- Zorg voor huisvesting met voldoende privacy en kookvoorzieningen.
- Organiseer onderwijs en zinvolle dagbesteding.
- Doe wat nu al kan en maak daarbij gebruik van de kennis en expertise van bewoners, omwonenden en andere locaties.
- Stop met de vele en ongevraagde verhuisbewegingen.
- Praat met kinderen en zet hun belang voorop. En zorg voor professioneel zicht op de ontwikkeling van kinderen.
Daarnaast bevelen de ombudsmannen het ministerie van JenV aan in samenwerking met de ministeries van OCW en van VWS te zorgen dat:
- de crisisnoodopvang wordt omgebogen tot vaste opvang;
- geïnvesteerd wordt in structurele capaciteit van de IND om wachtlijsten op te lossen en te voorkomen;
- geïnvesteerd wordt in de structurele kwaliteit en capaciteit van het nieuwkomersonderwijs.