Het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum (WODC) heeft op 22 december 2022 een vierde meting bestuurlijke aanpak georganiseerde criminaliteit gepubliceerd. De aanpak is verbeterd maar kwetsbaar door gebrek aan capaciteit en expertise; zeker in kleine gemeenten.
Ongeveer de helft van de respondenten geeft aan dat de gemeente niet voldoende kennis en expertise in huis heeft voor het vergroten van het risicobewustzijn, het uitvoeren van Bibob-toetsen en voor toezicht en handhaving in relatie tot criminaliteit. Criminologische expertise en expertise voor het maken van data-analyses ontbreken bij de meeste gemeenten, evenals de capaciteit daarvoor. Dit zijn vooral werkzaamheden die losstaan van de waan van de dag. Veel geïnterviewden signaleren een steeds grotere rol voor de gemeente bij de bestrijding van de georganiseerde criminaliteit. Ze signaleren daarbij een verschuiving van het strafrecht (politie, Openbaar Ministerie) naar het bestuursrecht (burgemeester). Over de wenselijkheid van de verschuiving naar het bestuursrecht lopen de meningen in de gesprekken sterk uiteen.
Prioriteit bij aanpak drugsgerelateerde criminaliteit
Bij de meeste gemeenten is er hoge prioriteit bij de aanpak van drugsgerelateerde criminaliteit. Dat geldt zowel voor hennepteelt als voor de productie en handel van synthetische drugs en cocaïnehandel. Het meest aanwezig bij een groot deel van de gemeenten zijn hennepteelt (73%), witwassen (54%), criminele personen of families (54%), synthetische drugs (48%), mensenhandel (40%) en georganiseerde zorgfraude (35%). Gemeenten hebben minder te maken met criminele (motor)bendes (19%), georganiseerde milieucriminaliteit (17%) en geweldsdelicten in het criminele circuit (22%).
Grotere focus op preventie
Voor de integrale aanpak van georganiseerde criminaliteit door politie, OM, gemeenten en andere partners is een duidelijke rolverdeling nodig. In de aanpak is een verschuiving te zien naar preventie. Meer focus op preventie door gemeenten betekent ook dat politie en OM zich moeten heroriënteren en dat andere ministeries dan Justitie en Veiligheid er in hun beleid op moeten aanpassen als het gaat om werkgelegenheid, onderwijs, cultuur, sport en gezondheid.
Knelpunt informatiedeling door regels AVG
Ondermijningsbeelden worden nauwelijks geactualiseerd; bij 90% van de gemeenten is dat vóór 2019 voor het laatst gebeurd. Ze zijn bovendien gebaseerd op informatie van de gemeenten zelf en algemene informatie van de politie. Om inzicht te hebben op wat zich afspeelt, is het van belang dat relevante gegevens binnen de gemeente bij elkaar komen en met verschillende organisaties worden gedeeld. Maar informatiedeling binnen gemeenten en tussen gemeenten en andere organisaties is meestal een knelpunt. Dit heeft vaak te maken met regels rondom de AVG.
Hoofconclusies monitor
Samenvattend zijn de zeven hoofdconclusies:
- Het bewustzijn van gemeenten van de aanwezigheid van georganiseerder criminaliteit is verder versterkt, maar nog niet in de hele organisatie aanwezig.
- De bestuurlijke en organisatorische verankering is verstevigd, maar de kwaliteit en continuïteit van de lokale organisatie blijft kwetsbaar.
- De samenwerking met de Regionale Informatie- en Experticecentra is geprofessionaliseerd en zeer divers.
- De informatiepositie van gemeenten is de achilleshiel bij de doorontwikkeling van de bestuurlijke aanpak.
- Er is een kentering te zien in de aanpak van zaakgericht naar preventie.
- De heroriëntatie op de bestuurlijke aanpak vraagt ook om een heroriëntatie van het strafrecht en het Rijk.
- Er is een aanscherping nodig van de beleidstheorie achter de bestuurlijke aanpak van georganiseerde criminaliteit.
Monitor bestuurlijke aanpak van georganiseerde criminaliteit
Bron: www.wodc.nl