Nederlandse wetenschappers besteden een onevenredig groot deel van hun tijd aan subsidieaanvragen terwijl de honoreringspercentages erg laag zijn. En, nog belangrijker, ze kunnen het geld niet besteden aan die zaken waar de wetenschap volgens henzelf het meest bij gebaat is. Door dit alles gaat er veel tijd en geld verloren.

Rolling-grantfonds

Het rolling-grantfonds voor ongebonden onderzoek, zoals de KNAW dat voorstelt, voorziet universitair docenten, universitair hoofddocenten en hoogleraren met een vaste aanstelling van eigen werkkapitaal in de vorm van onderzoeksbeurzen, telkens als ze een stap in hun loopbaan maken. Voor hoogleraren is er een vervolgmodule.

Die beurs kunnen ze op een voor hen geschikt moment gebruiken zodat ze zich kunnen blijven ontwikkelen zonder buiten de universiteit of umc naar geld te hoeven zoeken. Ontvangers mogen zelf bepalen hoe ze het geld besteden: aan de aanstelling van een promovendus of technicus, of de aanschaf van een apparaat bijvoorbeeld. In het advies van de Akademie gaat het om oplopende bedragen, van 250.000 euro voor een universitair docent tot 500.000 euro voor een hoogleraar.

Het zal een fonds moeten zijn náást de bestaande onderzoekssubsidies van bijvoorbeeld NWO, dat ook zelf een extra impuls voor ongebonden onderzoek nodig heeft.

Grotere rol universiteiten

Een rolling-grantfonds werkt eenvoudig. De minister van OCW kent een geoormerkt budget toe aan de universiteiten en umc’s, die beurzen verstrekken ter ondersteuning van het onderzoek van diegenen die op basis van hun kwaliteiten een vaste aanstelling verwerven. Het nieuwe systeem maakt gebruik van de bestaande bevorderingsprocedures en beoordelingssystemen van de universiteiten en umc’s: zij selecteren wie wanneer de beurs krijgt.

Overigens komen alleen wetenschappers met een aanstelling van minimaal tachtig procent in aanmerking voor de beurzen, en zijn ze alleen beschikbaar voor wetenschappers die zowel onderzoek doen als onderwijs geven.

Financiering

Het benodigde jaarlijkse budget voor het rolling-grantfonds kan − met de nodige slagen om de arm − worden geschat op ruim een half miljard euro. De minister van OCW zal daar nieuwe middelen voor ter beschikking moeten stellen. Met alleen een verschuiving van bestaande middelen zal de introductie van het fonds problemen elders in het wetenschapssysteem creëren of vergroten.

KNAW-adviezen

De Akademie heeft de plannen voor het fonds op verzoek van de minister van OCW uitgewerkt in het advies Het rolling-grantfonds – kloppend hart voor ongebonden onderzoek. Het is een vervolg op het advies Evenwicht in het wetenschapssysteem dat eerder dit jaar verscheen. Dat bevat het advies om de subsidies voor ongebonden onderzoek te verhogen tot het niveau van de subsidies voor thematisch onderzoek.

Beide rapporten zijn voorbereid door een commissie van de KNAW onder voorzitterschap van Bert Weckhuysen, universiteitshoogleraar Universiteit Utrecht, winnaar Spinozapremie en lid van de KNAW.