De kracht van de democratie is tegelijkertijd haar kwetsbaarheid. Door het open karakter van het democratisch bestel kan dat bestel van buitenaf worden ondermijnd of van binnenuit worden uitgehold. Dat laatste gebeurt als krachten binnen en buiten het politieke domein aan democratie een zeer beperkte betekenis geven, namelijk die van een organisatie van machtsvorming door de meerderheid. In een democratie gaat het om zoveel meer: bescherming van minderheden, respecteren van fundamentele rechten, open ruimte voor maatschappelijk en publiek debat. En respect voor de rechter die wetten en regels toepast die democratisch tot stand zijn gekomen en de overheid aan die wetten en regels houdt.

Weerbare democratie

Tegenover de simpele en gevaarlijke duiding van democratie als de majority rules en tegenover autocratische tendensen die in veel democratieën op dit moment zichtbaar zijn, moeten krachtige waarborgen staan voor de integriteit van onze democratische rechtsstaat en een duidelijk merkbaar democratisch ethos. Democratisch ethos ondersteunt verstandige democratische besluitvorming, uitvoering en omgang met elkaar, ook als de regels en de instituties soms piepen en kraken. Een diepgeworteld democratisch ethos is het beste antwoord op de kwetsbaarheid van het democratisch bestel. Een weerbare democratie stelt grenzen aan ondermijning of uitholling en spitst wetgeving daarop toe, onder meer door regels voor organisatie en financiering van en toezicht op politieke partijen, waaronder het partijverbod.

Voorleefgedrag politici en ambtsdragers

Voor democratie en rechtsstaat zijn instituties als rechtspraak, media en wetenschap van fundamentele waarde. Zij moeten daarom beschermd en versterkt worden in hun functies en vrijheid. Maar ook daadwerkelijke betrokkenheid en participatie vanuit alle lagen van de bevolking is nodig. Een volwaardige democratie kan niet zonder democratisch burgerschap. Om dat te bevorderen staat de ontwikkeling van het democratisch ethos voorop. Dat begint bij voorbeeld- en voorleefgedrag van politici en publieke ambtsdragers en burgerschapsvorming in het onderwijs kan dat sterk bevorderen. Uiteindelijk is het ieders verantwoordelijkheid om het zorgvuldige gesprek aan te gaan in de publieke ruimte.

Afdeling advisering in cijfers

In 2024 zijn 330 zaken voor advies aan de Afdeling advisering voorgelegd. Dit aantal is lager dan de voorgaande jaren. In 2022 bijvoorbeeld werden er nog bijna vierhonderd adviesaanvragen ontvangen. Het lager aantal adviesaanvragen lijkt te zijn gerelateerd aan het bijzondere politieke jaar 2024, waarvan de eerste helft werd gekenmerkt door een demissionair kabinet en de tweede helft door een nieuw aangetreden kabinet dat nog geen wetsvoorstellen voor advies kon voorleggen. De Afdeling advisering heeft in 2024 in 351 zaken advies of voorlichting uitgebracht. Gemiddeld deed de Afdeling advisering er 49 dagen over om tot een advies te komen. Dat is niet veel langer dan de gemiddelde adviesduur in 2023. In 2024 is ruim 66% van de adviezen binnen twee maanden afgedaan en 83,5% binnen drie maanden. Ruim 60% kreeg een zogeheten ‘advies conform’ (een advies zonder opmerkingen) en 7,1% van de adviezen was negatief.

Afdeling bestuursrechtspraak in cijfers

De Afdeling bestuursrechtspraak heeft in 2024 ruim 10.500 rechtszaken afgedaan. Dat zijn er 1.200 meer dan in 2023. Het aantal ingekomen zaken bedraagt in 2024 ongeveer 11.100. Dat zijn zo’n 700 zaken meer dan het jaar daarvoor. Sinds 2021 laat de instroom van zaken in de Omgevingskamer een stijgende trend zien. Die trend heeft zich in 2024 voortgezet. In de Omgevingskamer kwamen ruim 3.000 zaken binnen. Dat zijn er 340 meer dan het jaar daarvoor. Ook de instroom van zaken in de Algemene kamer en Vreemdelingenkamer was in 2024 hoger dan de instroom in 2023. Het positieve nieuws is dat de uitstroom van zaken in alle drie de Kamers in 2024 is gestegen ten opzichte van het jaar daarvoor. In de Vreemdelingenkamer zijn er in 2024 bovendien meer zaken uitgegaan (6.210) dan er zijn binnengekomen (6.084). De gemiddelde doorlooptijd van zaken in 2024 is 34 weken.

Jaarverslag 2024 Raad van State

Bron: www.raadvanstate.nl