De Raad als instituut

Een verschijnsel waar beide Afdelingen in hun dagelijkse praktijk regelmatig tegenaan lopen is de groeiende complexiteit en verstrengeling van regelgeving. Verschillende wettelijke systemen en regimes schuiven over elkaar heen waardoor het voor burgers moeilijk te achterhalen is welke bepalingen wel of niet van toepassing zijn terwijls ze bij de geringste overtreding wel geconfronteerd worden met forse sancties en maatregelen. Ook bestuursorganen kunnen steeds vaker de weg niet meer vinden in de verstrengelde regelgeving en nemen dan maar een beslissing in de gedachte dat de rechter maar moet uitzoeken of dat kon of niet. Dat leidt tot rechtsonzekerheid waarbij de burgers worden opgescheept met de risico’s.

Het verschijnsel van complexe wet- en regelgeving is niet nieuw. Overheidsbestuur is ‘verslaafd’ aan regels door de zekerheid die zij lijken te bieden. Bij toenemende complexiteit dreigt die zekerheid echter in haar tegendeel te verkeren. De wetgever weet niet wat het effect is van zijn interventie, de uitvoerende diensten weten niet aan welke regels zich te houden en de rechtspraak wordt als gevolg daarvan steeds wisselender. Alleen de burger wordt nog steeds geacht de wet te kennen,

De Raad als adviseur

De afgelopen jaren zijn er ingrijpende stelselherzieningen geweest in de regelgeving over de veiligheid en de zorg. In het fysieke domein is een ingrijpende stelselherziening op handen: het omgevingsrecht wordt compleet vernieuwd. Het valt de Afdeling advisering als wetgevingsadviseur op dat bij het inrichten van nieuwe stelsels de verdeling van taken en verantwoordelijkheden bijzondere aandacht nodig heeft. Het risico bestaat dat de beleidsvrijheid die aan gemeenten wordt toegekend om maatwerk te leveren door nadere regels van het Rijk weer wordt ingeperkt. Knelpunten, incidenten of misslagen worden aangegrepen om van bovenaf in te grijpen.

De Raad als bestuursrechter

De Afdeling deed in 2017 ruim 12.800 zaken af, 18.60 meer dan in 2016. Zij heeft 13.200 nieuwe zaken ontvangen, 1500 meer dan het jaar ervoor. Vooral in de Vreemdelingenkamer was sprake van een forse toename. In 2017 was de gemiddelde doorlooptijd 17 weken. De Afdeling deed een groot aantal uitspraken met grote maatschappelijke relevantie, zoals over de gaswinning, en de bekostiging van islamitisch onderwijs. Ook waren er relatief veel zaken over windparken.

Volledig jaarverslag

De volledige tekst van de inleidende beschouwing De Raad in de staat van het jaarverslag van de Raad van State over 2017 is te downloaden op jaarverslag.raadvanstate.nl. Ook de andere drie beschouwende onderdelen van het jaarverslag (De Raad als instituut, De Raad als adviseur en begrotingstoezichthouder en De Raad als bestuursrechter) zijn daar te vinden. De website bevat daarnaast het jaarlijkse beeld in cijfers van de beide taken van de Raad van State en de overzichten van de meest in het oog springende adviezen (legisprudentie) en uitspraken (jurisprudentie) van 2017.