In het kader van de pilot kosteloze rechtsbijstand kinderbescherming kunnen ouders per 1 januari 2023 kosteloos worden bijgestaan door een gespecialiseerd advocaat bij procedures rond gezagsbeëindiging. Per 1 oktober 2023 is de pilot uitgebreid met kosteloze rechtsbijstand voor ouders die te maken krijgen met een eerste verzoek tot (spoed)uithuisplaatsing. Op basis van het onderzoek kan worden geconcludeerd dat rechtsbijstand van ouders van grote meerwaarde is in procedures rond uithuisplaatsing en gezagsbeëindiging. De breed gedeelde opvatting - van zowel geïnterviewde professionals (advocaten, kinderrechters en medewerkers van GI’s en de RvdK) als ouders - is dat rechtsbijstand van ouders een belangrijke bijdrage levert aan de rechtsbescherming en ondersteuning van ouders. Dankzij de rechtsbijstand van ouders is sprake van een meer gelijkwaardige positie tussen de procespartijen (equality of arms) en kunnen ouders effectiever deelnemen aan de gerechtelijke procedure. De rechtsbijstand in procedures rond uithuisplaatsing en gezagsbeëindiging heeft meerwaarde voorafgaand, tijdens en na de zitting bij de kinderrechter. Ouders hadden voor de start van de pilot vaak geen rechtsbijstand vanwege de kosten of onbekendheid met de mogelijkheden en manieren om een advocaat in te schakelen. De regeling voor kosteloze rechtsbijstand neemt die obstakels weg doordat:

Meerwaarde kosteloze rechtsbijstand

Voor de start van de pilot werden ouders regelmatig niet bijgestaan door een advocaat in procedures rond een kinderbeschermingsmaatregel. Het onderzoek laat hier verschillende redenen voor zien. De belangrijkste redenen zijn:

• Financiële overwegingen: ouders kunnen niet altijd de eigen bijdrage betalen die ze verschuldigd zijn bij een reguliere toevoeging (of vinden de eigen bijdrage te hoog) en weten niet altijd dat de eigen bijdrage in bepaalde gevallen (gedeeltelijk) wordt gedekt door het aanvragen van bijzondere bijstand. Ook voor ouders die (net) te veel verdienen om in aanmerking te komen voor gesubsidieerde rechtsbijstand is sprake van een financiële drempel, omdat zij zijn aangewezen op rechtsbijstand tegen een relatief hoog commercieel uurtarief.
• Ouders weten vaak niet dat ze recht hebben op een advocaat of hoe ze een advocaat moeten benaderen.
• Door de persoonlijke situatie en problematiek zijn ouders soms niet in staat zelfstandig rechtsbijstand te regelen.

Deze redenen en obstakels zijn grotendeels weggenomen dankzij de pilot kosteloze rechtsbijstand. De rechtsbijstand van ouders in procedures rond gezagsbeëindiging en uithuisplaatsing wordt op twee manieren beter gewaarborgd:

• De rechtsbijstand is kosteloos, doordat de financiële draagkracht van de rechtzoekende buiten beschouwing wordt gelaten en geen eigen bijdrage wordt opgelegd. Daardoor kunnen ook ouders met beperkte financiële draagkracht rechtsbijstand krijgen.
• Er wordt ambtshalve door de rechtbank een advocaat toegewezen aan een ouder, waardoor de ouder zelf geen initiatief hoeft te nemen om een advocaat in te schakelen.

Professionals en ouders zijn voorstander van het omzetten van de pilot in een definitieve regeling. De regeling kan worden verbeterd door:

• Ouders ook kosteloze rechtsbijstand te bieden in andere kinderbeschermingsprocedures, in het bijzonder bij verlenging van de uithuisplaatsing.
• Ouders waar het kind niet woont maar die wel gezag hebben ook kosteloze rechtsbijstand te bieden.
• Kinderen tijdens de procedure de mogelijkheid van ondersteuning te bieden. Dit kan een bijzondere curator of een vertrouwenspersoon zijn.
• Praktische knelpunten in de regeling voor kosteloze rechtsbijstand op te lossen, waaronder op het gebied van informatievoorziening aan ouders.

Rechtsbescherming bij kinderbeschermingsmaatregelen geborgd? Evaluatie pilot kosteloze rechtsbijstand kinderbescherming

Bron: www.wodc.nl