Minder zelfredzame burgers, jongeren en mensen met problemen met discriminatie, huurproblemen of problemen in de woonomgeving (zoals burenruzies) ervaren meer drempels dan anderen. Ook bij deze groepen ging het niet alleen om financiële drempels maar speelden ook andere factoren een rol. Verschillende soorten drempels kunnen burgers ervan weerhouden om in actie te komen, om juridische hulp in te schakelen en om een (buiten)gerechtelijke procedure te starten. In het onderzoek keken onderzoekers naar de redenen die respondenten hier zelf voor gaven en onderscheiden vier verschillende drempels:

• een financiële drempel gerelateerd aan de materiële kosten van het aanpakken van het probleem;
• een praktische drempel gerelateerd aan immateriële kosten zoals de benodigde tijd en energie;
• handelingsverlegenheid, waarbij respondenten niet weten hoe het probleem aan te pakken of waar zij moeten beginnen;
• een psychologische drempel waarbij respondenten gevoelens van ongemak, angst of schaamte ervaren.

Deze drempels hingen deels met elkaar samen maar hadden ook een duidelijk eigen profiel: ze werden vaker ervaren door verschillende groepen respondenten en/of bij verschillende soorten problemen.

Ervaren drempels en (gesubsidieerde) rechtsbijstand

Respondenten die (mogelijk) in aanmerking kwamen voor gesubsidieerde rechtsbijstand ervoeren meer handelingsverlegenheid en meer financiële en psychologische drempels. Niet-Wrb-gerechtigden daarentegen ervoeren meer praktische drempels. Ook hier geldt dat wanneer we achtergrondkenmerken en probleemkenmerken meenemen in de analyses, we geen verschil meer vinden. Uitzondering is het niet ondernemen van actie uit handelingsverlegenheid: ongeacht andere persoons- en probleemkenmerken rapporteerden Wrb-gerechtigden dit vaker dan niet-Wrb-gerechtigden. Respondenten zonder rechtsbijstandverzekering of die niet wisten of zij er een hadden, ervoeren meer financiële drempels maar ook meer psychologische drempels en handelingsverlegenheid. Kunnen beschikken over een rechtsbijstandverzekering is niet alleen een financiële hulpbron voor rechtzoekenden, maar deze verzekeringen kunnen ook een concreet handelingsperspectief bieden en de psychologische drempel tot handelen verlagen. Bij sommige probleemtypen ervoeren respondenten vaker drempels. Dit was met name het geval bij problemen rondom discriminatie, smaad/laster of onheuse bejegening door de overheid, huurproblemen – bijvoorbeeld conflicten over huurverhoging of achterstallig onderhoud – en problemen in de woonomgeving zoals burenruzies.

Ervaren drempels en toegang tot het recht

Op basis van de relaties met persoons- en probleemkenmerken doen onderzoekers enkele voorzichtige uitspraken over de mate waarin de drempels problematisch zijn vanuit het oogpunt van toegang tot het recht:

• Bij de praktische drempel zien onderzoekers weinig aanknopingspunten voor een problematische situatie. Respondenten die praktische drempels ervoeren hadden vaak niet zo’n ernstige problemen met een laag financieel belang (< € 500).
• Voor wat betreft de financiële drempel is het beeld onduidelijker. Enerzijds ging het vaak om problemen met een geringe financiële waarde, maar anderzijds juist ook vaak om ernstige problemen met een hoge financiële waarde (> € 5.000). Ook werd deze drempel vaker ervaren door respondenten die minder zelfredzaam waren, respondenten die minder vertrouwen hadden in het rechtssysteem en respondenten met een migratieachtergrond.
• Bij de psychologische drempel en handelingsverlegenheid lijkt sprake van meer problematische barrières. Evenals de financiële drempel werden deze drempels vaker ervaren door respondenten met een lagere zelfredzaamheid en minder vertrouwen in het rechtssysteem. Beide drempels werden vaker ervaren naarmate het probleem ernstiger was. Handelingsverlegenheid werd daarnaast vaker ervaren door jongvolwassenen en (soms) door lager opgeleiden.

Drempels in de toegang tot het recht

Bron: www.wodc.nl