Het Gerechtshof in Den Haag heeft op 14 februari 2023 bepaald dat de Koninklijke Marechaussee (KMar) bij controles mensen niet langer mag selecteren op basis van hun huidskleur. Het gerechtshof oordeelt dat deze werkwijze van de KMar een vorm van rassendiscriminatie is en heeft de werkwijze verboden.
De zaak gaat over de controles door de KMar op de verblijfstatus na grensovergang binnen de Schengen-zone. De KMar selecteert de personen voor zo’n controle aan de hand van een aantal wisselende indicatoren. In bepaalde gevallen hanteert de KMar als indicator ook persoonlijkheidskenmerken die gebaseerd zijn op ras (zoals huidskleur). Volgens de KMar doet ze dit steeds in combinatie met andere indicatoren en alleen als het noodzakelijk is. De KMar vindt dat uiterlijke kenmerken die aan ras zijn ontleend niet iets hóeven te zeggen maar wel iets kúnnen zeggen over de nationaliteit of herkomst van de gecontroleerde persoon. Voor een effectieve uitvoering van de controles is het volgens de KMar noodzakelijk dat deze kenmerken kunnen worden gebruikt. Onder andere Amnesty International is van mening dat de KMar zich hiermee schuldig maakt aan etnisch profileren en rassendiscriminatie. Amnesty vindt de handelwijze van de KMar onrechtmatig en in strijd met diverse mensenrechtenverdragen. De rechtbank Den Haag wees de vorderingen van Amnesty af.
Oordeel
Het gerechtshof Den Haag geeft in hoger beroep Amnesty alsnog gelijk. Het gerechtshof is van oordeel dat de KMar onderscheid maakt op grond van ras. Gezien de ernstige gevolgen van onderscheid op grond van ras mag dat onderscheid alleen worden gemaakt als daar bijzonder zwaarwegende redenen voor zijn. Dergelijke zwaarwegende redenen heeft de Staat niet aangetoond. Dit betekent dat de KMar zich schuldig maakt aan discriminatie op grond van ras. Het gerechtshof verbiedt de Staat dan ook om bij de uitvoering van controles selectiebeslissingen te nemen die (mede) gebaseerd zijn op ras.
Reactie staatsecretaris
De Staatssecretaris van JenV reageerde op de uitspraak in de Tweede Kamer. Hij zei de uitspraak onverkort uit te voeren en de KMar opdracht te zullen geven om bij controles geen profielen meer te gebruiken waarbij etniciteit of ras een rol spelen. De staatsecretaris weet nog niet of het kabinet zich bij de uitspraak van het hof neerlegt of in cassatie gaat.
Bronnen: www.rechtspraak.nl; www.amnesty.nl en www.nos.nl