Geen paspoort, want geen Nederlander meer

Het gaat in deze zaken om zes mensen die een nieuw Nederlands paspoort aanvroegen, maar dat niet kregen. Zij zouden volgens de minister hun Nederlanderschap ‘van rechtswege’ (automatisch) hebben verloren omdat zij de aanvraag niet op tijd hebben gedaan. De Rijkswet op het Nederlanderschap bepaalt in dat geval dat je automatisch je Nederlandse nationaliteit verliest als je langer dan tien jaar buiten Nederland of de EU woont en je ook de nationaliteit van een ander land hebt. Volgens deze zes mensen is dat automatische verlies van hun Nederlandse nationaliteit in strijd met het Europees recht, omdat zij hierdoor ook geen burger van de EU meer zijn en geen gebruik meer kunnen maken van de rechten die het EU-burgerschap geeft.

Beoordeling van de gevolgen van nationaliteitsverlies

De Afdeling bestuursrechtspraak komt tot de conclusie dat de minister op grond van het evenredigheidsbeginsel moet kunnen beoordelen wat de concrete gevolgen zijn als iemand de Nederlandse nationaliteit verliest, en daarmee ook het EU-burgerschap. De Rijkswet op het Nederlanderschap biedt de minister daar op dit moment geen ruimte voor, omdat de wet uitgaat van een automatisch verlies van de nationaliteit. Daarom moet de minister deze beoordeling voorlopig baseren op het Europese verdragsartikel dat het EU-burgerschap regelt, in afwachting van een wijziging van de Rijkswet op het Nederlanderschap.

De beoordeling door de minister is niet onbegrensd. Allereerst mag de minister de beoordeling van de gevolgen van het nationaliteitsverlies beperken tot op het moment waarop iemand tien jaar niet meer in Nederland of de EU woont. Hij hoeft dus geen rekening te houden met eventuele gevolgen die zich daarna nog voordoen.

De minister hoeft ook geen rekening te houden met alle gevolgen van het verlies van de Nederlanderschap. Het gaat alleen om concrete of voorzienbare gevolgen van het verlies ‘uit het oogpunt van het EU-recht’. Dit betekent dat het moet gaan om gevolgen die verband houden met het verlies van Europese rechten, zoals bijvoorbeeld het vrij verkeer van personen of het recht om binnen de EU je beroep te kunnen uitoefenen. Andere argumenten zijn voor deze beoordeling niet van belang, zoals de band die iemand stelt te hebben met Nederland of de Nederlandse taal.

Prejudiciële vragen

De Afdeling bestuursrechtspraak stelde het Hof van Justitie in Luxemburg in april 2017 prejudiciële vragen (ECLI:NL:RVS:2017:1098) in deze zaak. Op 12 maart 2019 beantwoordde het Hof van Justitie deze vragen (ECLI:EU:C:2019:189) in het Tjebbes-arrest.

Conclusie

Op 22 januari bracht AG bij de Hoge Raad Vlas een conclusie uit in een vergelijkbare zaak (ECLI:NL:PHR:2019:1273). Die zaak gaat over de vraag of  de Surinaamse verweerster het Nederlanderschap heeft verloren op grond van art. 15 lid 1, aanhef en onder c, Rijkswet op het Nederlanderschap (RWN). De bepaling op grond waarvan voor een meerderjarige het Nederlanderschap verloren gaat, indien de betrokkene tevens een vreemde nationaliteit bezit en tijdens zijn meerderjarigheid gedurende tien jaar in het bezit van beide nationaliteiten onafgebroken hoofdverblijf buiten het Koninkrijk der Nederlanden heeft gehad en buiten de Europese Unie. Verweerster in deze zaak diende bij de Rechtbank Den Haag op de voet van art. 17 RWN een verzoek in tot vaststelling van het Nederlanderschap en heeft aangevoerd dat aan haar niet kan worden tegengeworpen dat de verliesgrond van art. 15 lid 1, aanhef en onder c, RWN is ingetreden. Volgens de AG speelt ook hier de vraag of een evenredigheidstoetsing op haar plaats is ingevolge het Tjebbes-arrest van het HvJ EU. De conclusie strekt daarom tot vernietiging van de bestreden beschikking en tot terugwijzing.