Het NSCR onderzocht, in opdracht van het WODC, of de uitbreiding van het spreekrecht bijdraagt aan het herstel van emotionele schade bij slachtoffers en nabestaanden. Ook zijn de ervaringen van professionals en het proces rondom het spreekrecht in kaart gebracht. In 2016 is het spreekrecht uitgebreid van alleen spreken over de gevolgen van het strafbare feit, naar een onbelemmerd spreekrecht. Sprekers kunnen zich uitlaten over bijvoorbeeld de strafmaat en de schuld van de verdachte.

Ervaringen slachtoffers

Ervaringen met het onbelemmerd spreekrecht zijn over het algemeen goed. Slachtoffers zijn overwegend positief over hun uitoefening van het spreekrecht. Mogelijk ongewenste effecten van het spreekrecht voor slachtoffers zijn wanneer reacties in de rechtszaal voor hen negatief zijn. Dit is echter niet gerelateerd aan het onbelemmerd spreekrecht, maar aan het spreekrecht op zich. Voor sprekers is een reactie van de rechter of de officier negatief als deze ongeïnteresseerd of emotieloos is, of wanneer deze geheel uitblijft. Slachtoffers voelen zich dan niet gehoord of verliezen het vertrouwen in een goede uitkomst van de zaak. Sprekers ervaren de reacties van de verdachte als overwegend negatief, maar sprekers worden voorbereid op dit risico.

Ervaringen professionals

Ervaringen van professionals verschillen per beroepsgroep. Voor rechters hangt het af van de zaak soms hebben ze positieve ervaringen, soms hebben ze negatieve ervaringen. De balans bewaren tussen het slachtoffer de ruimte geven om zijn verhaal te doen en het slachtoffer te begrenzen indien nodig, vinden rechters lastig. De andere professionals zijn overwegend positief over hoe rechters omgaan met het spreekrecht. Strafrechtadvocaten geven ook aan wisselende ervaringen te hebben. Zij vinden het overwegend goed gaan, maar hebben ook negatieve ervaringen. Officieren van justitie en slachtofferadvocaten geven aan dat de vrees voor negatieve effecten zich in de praktijk niet lijken voor te doen, en geven beide aan positieve ervaringen te hebben met het spreekrecht. Medewerkers van Slachtofferhulp Nederland geven aan dat het feit dat het spreekrecht onbelemmerd is een grote toegevoegde waarde heeft in de voorbereiding, aangezien ze aan slachtoffers kunnen vertellen dat ze alles mogen zeggen.

Ongewenste effecten

Professionals noemen enkele mogelijk ongewenste effecten van het onbelemmerd spreekrecht: ongepaste slachtofferverklaringen (bedreigingen of beledigingen richting de verdachte), het houden van een tweede requisitoir door de slachtofferadvocaat en de effecten op de procesgang (zoals de tijd die het beoefenen in beslag neemt, en het laten zien van foto’s). Duidelijke kaders voor professionals wat betreft de omgang met het spreekrecht zouden hier oplossingen in kunnen bieden.

Evaluatie wet uitbreiding spreekrecht; slachtoffers en nabestaanden in het strafproces

Bron: www.nscr.nl