De aanbevelingen die de Europese Commissie jaarlijks doet aan lidstaten om hun rechtsstaat te versterken hebben weinig effect. In 2023 werd 11 % van de aanbevelingen volledig en 55 % gedeeltelijk uitgevoerd, terwijl er bij 34 % van de aanbevelingen geen vooruitgang was geboekt. Dat is de conclusie van de Europese Rekenkamer in een op 28 februari 2024 gepubliceerde analyse.
Sinds 2020 is het jaarverslag over de rechtsstaat een van de instrumenten die de EU gebruikt om de rechtsstaat in de lidstaten te handhaven. Het verslag is een preventieve maatregel: het is bedoeld om de ontwikkelingen in de hele EU in de gaten te houden zodat al in een vroeg stadium oplossingen kunnen worden gevonden. Dat moet helpen voorkomen dat een land - zoals Hongarije - met de harde hand van onder meer subsidiekortingen bij de les moet worden gebracht.
Ook kritiek op Commissie
De Commissie voert een kwalitatieve beoordeling uit van de ontwikkelingen op het gebied van de rechtsstaat, waarbij zij zich baseert op het EU-recht en andere Europese normen. Op basis van deze beoordeling doet de Commissie aanbevelingen. Het jaarverslag van de Commissie heeft vaak niet de beoogde werking, concludeert de Rekenkamer. Van de aanbevelingen wordt 34 procent helemaal niet uitgevoerd. De Rekenkamer merkt daarbij op dat de Commissie geen enkel werkdocument had opgesteld waaruit blijkt hoe zij heeft besloten over welke kwesties verslag moet worden uitgebracht of hoe zij de ernst ervan heeft beoordeeld. De aanbeveling van de Rekenkamer aan de Commissie is om niet alleen per jaar te kijken, maar ook meerjarige trends op het vlak van corruptiebestrijding of de onafhankelijkheid van rechters in beeld te brengen. Dat helpt de landen bij het oplossen van problemen. Ook vindt de Rekenkamer dat de Commissie de methode waarmee het verslag wordt opgesteld verder moet ontwikkelen en openbaar maken.
In de analyse stelt de Rekenkamer uitdagingen en kansen vast met betrekking tot:
- de manier waarop de verschillende instrumenten van het instrumentarium voor de rechtsstaat worden gebruikt;
- een uitgebreid overzicht van alle instrumenten op het gebied van de rechtsstaat en de maatregelen die in het kader van elk van deze instrumenten worden toegepast;
- de methodologie voor de voorbereiding van het verslag;
- het aantal en de mate van gedetailleerdheid van de aanbevelingen en de ernst van de vastgestelde problemen;
- het uitvoeringspercentage van de aanbevelingen.
Analyse 02/2024: Verslaglegging door de Commissie over de rechtsstaat
Bron: www.eca.europa.eu