Joodse oorlogstegoeden, seksueel misbruik in de jeugdzorg, chroom-6, de Toeslagenaffaire, Mijnbouw schade Groningen. Het zijn enkele voorbeelden waar collectieve schade opgetreden is. Vervolgens maakte de Nederlandse overheid regelingen voor slachtoffers. Veel van deze regelingen schieten hun doel voorbij. Ze zijn niet goed doordacht en onvoldoende uitgewerkt. Ook geven ze lang niet altijd alle slachtoffers voldoende erkenning voor wat hen is overkomen. Ten slotte lijkt de overheid elke keer weer het wiel opnieuw uit te vinden.
Dat blijkt uit het op 18 november gepresenteerde boek Regelingen voor collectieve schade - Geef slachtoffers erkenning van Christiaan Ruppert, gastonderzoeker bij het Nederlands Studiecentrum Criminaliteit en Rechtshandhaving (NSCR). Hierin wordt een overzicht gegeven en een vergelijking gemaakt van 44 regelingen voor collectieve schade. Het levert volgens het NSCR belangrijke conclusies en aandachtspunten op voor als in de toekomst weer eens collectieve schade optreedt.
De onderzochte regelingen hebben te maken met de Tweede Wereldoorlog, het naoorlogs rechtsherstel, geweld en zeden, gevaarlijke arbeids- en leefomstandigheden, rampen en calamiteiten, onjuiste wetstoepassing en rechtshandhaving door de overheid, en internationale operaties Defensie. De bestudeerde regelingen geven de slachtoffers lang niet altijd erkenning voor wat hen is overkomen. Terwijl uit eerder onderzoek blijkt dat het krijgen van erkenning belangrijk is voor het herstel van slachtoffers.
Overheid steeds vaker gecorrigeerd door rechter
Juist de meest recente regelingen (Mijnbouw, CAF 11) hebben in geringe mate tot erkenning geleid. Ook bij andere regelingen wordt de erkenning van wat slachtoffers is overkomen zuinig verwoord door de overheid of betreft de erkenning niet de gehele doelgroep. Woorden als ‘symbolisch gebaar’, ‘geste’ en ‘tegemoetkoming’ komen vaak voor in de regelingen. Woorden als ‘excuus’, ‘spijt’ en ‘verontschuldiging’ ontbreken in bijna alle regelingen. Het woord ‘aansprakelijkheid’ is sowieso niet opgenomen in een regeling. Opvallend is dat de rechter in toenemende mate de overheid lijkt te corrigeren en oplegt een regeling vast te stellen. Ook lijkt de overheid elke keer weer het wiel opnieuw uit te vinden bij collectieve schade. Tot slot hanteert de overheid geen beleidskader voor collectieve schaderegelingen.
Betrek slachtoffers bij de opstelling van een collectieve schaderegeling
De belangrijkste aanbeveling uit de studie is dat de erkenning van de slachtoffers een centrale plek moet krijgen in collectieve schaderegelingen en dat slachtoffers veel meer betrokken moeten worden bij de opstelling ervan.