Een groot deel van de Nederlanders vindt het niet meer vanzelfsprekend dat kinderen van hun ouders erven als de ouders dat niet willen. Dat blijkt uit een onderzoeksrapport van het Centrum voor Notarieel Recht van de Radboud Universiteit en Netwerk Notarissen. In de erfwet staat echter dat kinderen recht hebben op hun legitieme portie als een ouder overlijdt. Dat is ook het geval als ouders in hun testament hebben opgenomen dat het kind niet of minder erft of schenkingen hebben gedaan aan anderen. De legitieme portie is een vaststaand feit in elke erfenis van iemand die kinderen heeft.
De algemene opvatting over de legitieme portie is in beweging, zagen het Centrum voor Notarieel Recht en Netwerk Notarissen. Daarom hielden ze een peiling onder het Nederlandse publiek en erfwet-professionals, zoals advocaten en notarissen. Uit de enquêtes blijkt dat een groot deel van de Nederlanders de legitieme portie wil afschaffen of beperken door de regels te veranderen.
Het Centrum voor Notarieel Recht en Netwerk Notarissen onderzochten hoe het Nederlandse publiek tegenwoordig aankijkt tegen deze legitieme portie. Uit een enquête blijkt dat een fors deel de legitieme portie niet wil behouden, in elk geval niet zoals die nu in de wet is vormgegeven. De groep die de legitieme portie niet volledig wil afschaffen zou, bijvoorbeeld, alleen nog een legitieme portie willen voor minderjarige kinderen. Bijvoorbeeld als deze kinderen het geld nodig hebben voor verzorging, opvoeding, levensonderhoud en studie. Of als zij onder het bestaansminimum komen als de ouder overlijdt.
De onderzoeksresultaten bevestigen het beeld van de onderzoekers dat de legitieme portie zoals we die nu kennen niet op een zeer grote sympathie mag rekenen. Een op maat gesneden en genuanceerde variant voor kinderen die het nodig hebben, lijkt veel beter te passen. Ook uit de enquêtes die werden gehouden onder notarissen, advocaten en andere professionals in het werkveld van erfenissen komt dit beeld naar voren. In het onderzoeksrapport wordt uitgebreid ingegaan op de resultaten van de gehouden enquêtes en zijn alle uitkomsten van de enquêtes te lezen.
De onderzoekers zien in de enquêtes, maar ook in het bredere onderzoek dat zij naar de legitieme portie deden, een behoefte aan een vangnet voor jongeren die met bijvoorbeeld levensonderhoud of studie in de problemen zouden komen als een ouder overlijdt. Daarvoor is nu al in de wet een basisregeling aanwezig die ‘som ineens’ heet. Die houdt een geldbedrag uit de erfenis in voor verzorging, opvoeding, levensonderhoud en studie. Maar die zou nog verder en beter kunnen worden uitgewerkt.
Het afschaffen van de legitieme portie betekent dus niet dat ouders hun verantwoordelijkheid kunnen ontlopen. De som ineens uit de nalatenschap is veel verfijnder dan de ruwe legitieme portie en beter te verantwoorden. Maar het belang van een grondige discussie over of het nog van deze tijd is dat we een legitieme portie hebben wordt door het onderzoek onderstreept.
In de podcast ‘Eens in je leven’ schetsen Freek Schols (Centrum voor Notarieel Recht) en Lucienne van der Geld (Netwerk Notarissen en Centrum voor Notarieel Recht) de achtergronden van het onderzoeksrapport. De podcast is te beluisteren via www.delegitiemeportie.nl. Onder ‘feiten en cijfers’ op die website staan een aantal van de onderzoeksresultaten op een rij.