Voor het eerst in meer dan twee decennia zijn er wereldwijd meer autocratieën dan democratieën. Anno 2023 was in 117 landen sprake van serieuze inperkingen van fundamentele vrijheden als vrijheid van meningsuiting, vrijheid van vergadering en vrijheid van vereniging. Vijftien landen, waaronder drie Europese (Griekenland, het Verenigd Koninkrijk en Cyprus), waren in 2023 minder vrij dan in het voorgaande jaar. 2023 was ook het dodelijkste jaar voor journalisten sinds 1992. Verder werden dat jaar wereldwijd meer dan driehonderd mensenrechtenverdedigers vermoord. Dat zijn er bijna honderd meer dan het jaarlijks gemiddelde van de voorgaande twee decennia. Het rapport gaat ook in op nieuwe bedreigingen, zoals de inzet van kunstmatige intelligentie en sociale media voor censuur en surveillance. Transnationale netwerken van activisten, diaspora en journalisten staan steeds vaker onder druk. In die context moet Nederland, samen met de EU en andere partners, zorgen voor een samenhangende, strategische inzet.

Schending mensenrechten

De AIV herkent en erkent de complexe belangenafweging waar Nederland vaak mee te maken heeft. Maar brengt ook in herinnering dat het in lijn is met de Nederlandse democratische waarden, de Nederlandse grondwet, internationaalrechtelijke afspraken en de beleidsnota ‘Mensenrechten, Democratie en Internationale Rechtsorde’ om in ieder geval anderen niet te schaden en schending van rechten te voorkomen. Dit betekent dat de Nederlandse staat en Nederlandse bedrijven geen activiteiten moeten ondernemen die schade aanrichten aan de maatschappelijke ruimte en gerelateerde mensenrechten, ongeacht andere belangen die hiermee gediend kunnen zijn. Soms schuurt de inzet voor maatschappelijke ruimte wereldwijd met Nederlandse belangen op de kortere termijn. Zoals op het vlak van samenwerking bij grondstoffenleveringszekerheid en economische diplomatie.

Enkele aanbevelingen:

• Maak maatschappelijke ruimte een integraal onderdeel van veiligheids-, mensenrechten- én economisch beleid;
• Geef ambassades meer ruimte om lokale maatschappelijke organisaties snel en flexibel te ondersteunen;
• Bescherm diaspora in Nederland tegen druk en beïnvloeding vanuit buitenlandse overheden;
• Voorkom dat diplomatieke of economische keuzes het mensenrechtenbeleid ondermijnen.

Advies Krimpende maatschappelijke ruimte: vrijheid en veiligheid onder druk

Bron: www.adviesraadinternationalevraagstukken.nl