In de uitspraak Vlaamse Balies van 14 mei 2020 (ECLI:EU:C:2020:372) heeft het HvJ EU overwogen dat art. 201 Richtlijn 2009/138/EG zo moet worden uitgelegd dat ‘het in deze bepaling bedoelde begrip ‘gerechtelijke procedure’ ook betrekking heeft op een procedure voor gerechtelijke of buitengerechtelijke bemiddeling waarbij een rechterlijke instantie betrokken is of kan zijn, hetzij bij het inleiden van de procedure hetzij na afloop ervan.’ De jurisprudentie van het HvJ EU kan op verschillende manieren worden geïnterpreteerd. Het is op dit moment niet met zekerheid te zeggen welke procedures en juridische handelingen exact onder het vrije keuzerecht vallen. Het is mogelijk dat deze uitspraak leidt tot een uitbreiding van het vrije keuzerecht. De vrije advocaatkeuze maakt een rechtsbijstandsverzekering duurder. Dat kan ertoe leiden dat mensen hun verzekering moeten opzeggen, waarmee hun toegang tot het recht wordt beperkt. Ruim 40% van de Nederlandse huishoudens, meestal mensen met een middeninkomen, heeft een rechtsbijstandsverzekering.

Gevolgen van uitbreiding van vrije keuzerecht

Een uitbreiding van het vrijekeuzerecht kan gevolgen hebben voor de toegang tot het recht van verzekerden. Met name middeninkomens sluiten rechtsbijstandsverzekeringen af. Bij behoud van de huidige situatie (scenario 1) wordt de toegang tot het recht door de genomen kostenbeperkende maatregelen voor de individuele verzekerde enigszins beperkt, maar blijft de rechtsbijstandsverzekering voor een bredere groep betaalbaar. Bij een uitbreiding van het vrije keuzerecht zal deze betaalbaarheid en de toegang tot het recht onder druk komen te staan, doordat mensen zich niet langer (laten) verzekeren of als verzekeraars zich uit de markt terugtrekken. Bij een volledige uitbreiding (scenario 2) zullen de gevolgen van de toegang tot het recht voor middeninkomens groter zijn dan bij een beperktere uitbreiding (scenario 3). Op basis van het onderzoek kan niet exact worden vastgesteld hoe groot de gevolgen voor de toegang tot het recht precies zullen zijn.

Aanbevelingen

De onderzoekers doen een aantal aanbevelingen voor praktische instrumenten om rechtsbijstandsverzekeringen betaalbaar te houden:

• Zorg voor meer inzicht in de redenen voor verzekerden om gebruik te maken van het vrije keuzerecht.
• Verzekeraars zouden verfijndere kostenbeperkende maatregelen in kunnen zetten. Het Nederlandse systeem voor zorgverzekeringen of het Franse systeem voor rechtsbijstandsverzekeringen kan hierbij als inspiratie dienen.
• Kijk naar een vorm van tariefregulering voor de advocatuur. De advocatentarieven zijn in Nederland relatief hoog, waardoor een uitbreiding van het vrije keuzerecht hier vergaande gevolgen kan hebben.
• Denk na over de mogelijkheid om kostenverzekeringen aan te bieden. Hiervoor dienen de kosten van externe advocaten wel transparant en voorspelbaar te zijn. Dit kan bijvoorbeeld worden gerealiseerd door middel van prijsafspraken tussen rechtsbijstandsverzekeraars en advocatenkantoren of door tariefregulering door de overheid.

Verzekerd van een vrije keuze - Verkenning van het vrije keuzerecht van rechtsbijstandsverzekerden en de toegang tot het recht

Bron: www.wodc.nl