De verkiezingen voor de Provinciale Staten en waterschappen op 15 maart 2023 hebben geleid tot betrouwbare uitslagen, maar de organisatie van het verkiezingsproces staat onder grote druk. Dat staat in het evaluatieadvies ‘Uitslag betrouwbaar, verkiezingsproces moet beter’ dat de Kiesraad op 15 juni 2023 heeft gepubliceerd.
De combinatie van het samenvallen van twee verkiezingen, het grote stembiljet en de nieuwe procedure voor de vaststelling van de verkiezingsuitslag heeft veel gevraagd van de stembureaus, de gemeenten en de waterschappen. Om het proces te verbeteren noemt de raad als belangrijkste aanbeveling om haast te maken met de invoering van een kleiner stembiljet en om de geplande experimenten sneller en op grotere schaal uit te voeren. Een kleiner stembiljet is beter hanteerbaar voor kiezers en stembureauleden. De raad roept de minister ook op om testen en experimenten met het elektronisch tellen van stembiljetten snel van start te laten gaan. Ook adviseert de Kiesraad gemeenten om de telling van de stemmen op verkiezingsdag echt te zien en te presenteren als het begin van het telproces. Aanbevelingen daarvoor zijn:
- Beperk de eerste telling in het stembureau tot één telling. Stembureaus hoeven nog geen nieuwe tellingen uit te voeren als er een onverklaard telverschil zit tussen de opkomst en het aantal getelde stembiljetten. Dat kan beter een dag later worden overgelaten aan uitgeruste tellers van de gemeentelijk stembureaus.
- Overweeg om te kiezen voor een centrale stemopneming. De Kieswet eist daarbij alleen dat stembureaus de opkomst (het aantal stempassen, kiezerspassen en volmachten) en de stemmen op lijstniveau tellen. Tellingen op kandidaatsniveau kunnen de volgende dag worden overgelaten aan de gemeentelijk stembureaus.
- Laat de eerste telling in de stembureaus zoveel mogelijk over aan een uitgeruste (nieuwe) telploeg.
- Kies ervoor om aan het einde van de dag van stemming een eerste voorlopige telling bekend te maken, maar benadruk dat het slechts een eerste voorlopige telling is.
Ook adviseert de Kiesraad om het wettelijk mogelijk te maken dat stembureaus in noodgevallen het tellen uitstellen tot de volgende dag en om grote wijzigingen in de Kieswet niet voor het eerst toe te passen bij dubbele verkiezingen of Tweede Kamerverkiezingen.
Bron: www.kiesraad.nl