Momenteel zit er vaak nog een mens achter het stuur om in te grijpen indien nodig, maar uiteindelijk zal de mens ‘out of the loop’ geplaatst worden. De juridische uitdagingen die deze ontwikkeling met zich brengt krijgen in toenemende mate aandacht. Vragen rond verkeerswetgeving en aansprakelijkheid voor schade veroorzaakt door deze voertuigen staan daarbij in het middelpunt.

Binnen de Europese Unie geldt het systeem van de typegoedkeuring: een instantie binnen de EU (in Nederland de RDW, art. 4b WVW 1994) keurt een voertuig en verleent, indien aan een veelvoud van voorschriften is voldaan, de typegoedkeuring.² Alle individuele motorrijtuigen van dat specifieke type zijn daarmee goedgekeurd voor gebruik op alle wegen binnen de EU. Een zelfrijdend voertuig zal ook aan deze toetsing worden onderworpen, zij het dat er andere eisen aan een zelfrijdend voertuig zullen worden gesteld dan aan een conventioneel voertuig.³ Zo is het onder meer denkbaar dat zelfrijdende voertuigen alleen worden goedgekeurd voor bepaalde wegen. De goedkeuring zal, zeker bij een goedkeuring voor gebruik op specifieke wegen, worden verleend tegen de achtergrond van een bepaalde weginrichting. Daardoor wordt de vraag opgeroepen welke invloed de typegoedkeuring op de aansprakelijkheid van de wegbeheerder heeft.

Een voorbeeld: er is een typegoedkeuring verleend aan een zelfrijdende personenauto voor gebruik op autosnelwegen. De zelfrijdende auto in kwestie heeft duidelijke wegmarkeringen nodig om zijn plaats op de weg te bepalen. Dit is bekend bij de goedkeuringsinstantie en de gebruiker van de zelfrijdende auto. Het voertuig wordt gebruikt op een autosnelweg, conform de typegoedkeuring. De wegmarkeringen op de autosnelweg zijn in goede conditie, maar op een aantal plekken zijn de wegmarkeringen deels weggesleten. Dit is voldoende om de hierop niet ingerichte zelfrijdende auto van slag te maken: waar de wegmarkering deels is weggesleten schiet de zelfrijdende auto over de deels weggesleten wegmarkering naar de rechter berm waar het voertuig tot stilstand komt tegen de vangrail. De gebruiker van de zelfrijdende auto loopt daarbij letsel op. Kan de wegbeheerder voor deze schade aansprakelijk worden gesteld?

De wegbeheerder – gemeente, provincie of het Rijk⁴ – is op grond van art. 6:174 lid 2 BW aansprakelijk indien de weg niet voldoet aan de eisen die men daaraan in de gegeven omstandigheden mag stellen.⁵ De invulling van deze norm zal met de komst van zelfrijdende voertuigen worden beïnvloed door de typegoedkeuring van het voertuig. Door goedkeuring aan voertuigen te verlenen die alleen onder bepaalde omstandigheden of onder bepaalde voorwaarden kunnen functioneren, wordt de verwachting gewekt dat de wegen waarvoor de goedkeuring is verleend zich ook daadwerkelijk in de staat bevinden zoals noodzakelijk voor het goed functioneren van het goedgekeurde voertuig. Zowel de typegoedkeuring als het onderhoud van wegen worden geregeld van overheidswege. Als de goedkeuring door de overheid wordt verleend, mag verwacht worden dat door de overheid onderhouden wegen zich in een staat bevinden die voldoet aan de voorwaarden uit de goedkeuring, in casu de goede wegmarkeringen. De verwachting wordt gewekt dat het goedgekeurde voertuig kan functioneren binnen de grenzen van de goedkeuring, in casu op autosnelwegen. Voldoet de weg vervolgens niet aan deze gerechtvaardigde verwachting, dan voldoet de weg niet aan de eisen die men daar in de gegeven omstandigheden aan mag stellen en kan de wegbeheerder aansprakelijk worden gesteld voor de daaruit voortvloeiende schade. Met andere woorden: de typegoedkeuring beïnvloedt de eisen die men aan de weg, en daarmee de wegbeheerder, mag stellen. Zowel de goedkeuringsinstantie als de wegbeheerder dienen zich hiervan bewust te zijn. Of deze ontwikkeling bezwaarlijk is valt te bezien, maar er dient in elk geval bij stil te worden gestaan dat de typegoedkeuring verderstrekkende gevolgen heeft voor de wegbeheerder dan tot dusver het geval is. Dit vereist een bijzondere afstemming tussen wegbeheerder en goedkeuringsinstantie.

N.E. Vellinga LLM is PhD student aan de Faculteit Rechtsgeleerdheid van de Rijksuniversiteit Groningen (n.e.vellinga@rug.nl).

1. De voertuigen van Waymo hebben al meer dan 10 miljoen kilometer afgelegd: <https://medium.com/waymo/where-the-next-10-million-miles-will-take-us-de51bebb67d3> (laatst geraadpleegd op 27 augustus 2019).
2. Richtlijn 2007/46/EC.
3. Guidelines on the Exemption Procedure for the EU Approval of Automated Vehicles 2019; G. Feddes, Towards The Legal Admission of Connected/Automated Vehicles. The contribution from a Vehicle Authority for legislation of automated systems, conference proceedings of the 2018 ITS World congress Copenhagen, 2018.
4. Zie voor een overzicht www.rijkswaterstaat.nl/kaarten/wegbeheerders.aspx (laatst geraadpleegd op 27 augustus 2019).
5. Zie uitgebreid C.C. van Dam e.a. (red.), Aansprakelijkheid van de wegbeheerder, Den Haag: ANWB 2013; 
6. HR 17 december 2010, ECLI:NL:HR:2010:BN6236, NJ 2012/155 (Wilnis).

Afbeelding: Pixabay