Prestigieuze advocatenkantoren liggen op dit moment onder presidentieel vuur in de Verenigde Staten. De ongekende aanvallen uit het Witte Huis zijn ingegeven door rancune en een dubieuze politieke en maatschappelijke agenda.

De American Bar Association reageert ferm. Internationaal is onder meer met een gezamenlijk statement van belangenorganisaties – waaronder L4L – alarm geslagen bij de Human Right Council van de VN. Ook de Amsterdams Orde van Advocaten verklaarde zich solidair met de Amerikaanse advocaten.

In de VS is er nog geen gezamenlijk advocatuurlijk front tegen de aanvallen. De reacties van kantoren verschillen in hoge mate. 

De kantoren die tot dure afspraken met Trump zijn gekomen, voeren – naast het voortbestaan van het kantoor – kortweg aan dat het oplossen van de discussie in het belang van de cliënten is. Zij betogen dat als zij niet tot een oplossing zouden zijn gekomen, de cliënten daar de dupe van zouden zijn geworden. Daarbij komt dat politieke verwevenheid en allerhande afhankelijkheden in de Verenigde Staten een grote rol spelen. De kantoren menen dat gedane concessies niet in de weg hoeven te staan aan het in de toekomst vervullen van een advocatuurlijke rol. Bij dat laatste kunnen vraagtekens worden geplaatst, want ook bij toekomstige discussies zal transactioneel gehandeld worden.

De kantoren die de aanval hebben gekozen, nemen kortgezegd de rol en de onafhankelijke positie van de advocaat in de rechtsstaat en meer algemeen de vrijheid van meningsuiting en de vrijheid van vereniging als vertrekpunt. Het past daarbij niet dat de overheid zich bemoeit met de cliënten die advocaten bijstaan en de wijze waarop de bijstand plaatsvindt. Goed was het om bij de verschillende kantoren te lezen over het belang van zealous advocacy, oftewel vurige, zonodig furieuze bijstand voor elke client. Ook, of misschien juist, tegen de overheid. Terzijde als advocaat was ik ook onder de indruk van de snelheid van reageren van de kantoren. De afgelopen dagen zijn eerste successen geboekt. Wat met dit Witte Huis op korte en lange termijn de waarde is van dergelijke successen moet overigens nog maar worden bezien.

Het optreden van de eerste groep wordt veelal als capitulatie gezien. “Wij” steunen de tweede groep met duimpjes en comments op Linkedin. Deze steun vanaf de zijlijn, waar ook ik aan meedoe, roept wel de vraag op wat de Nederlandse advocatuur zou doen als we in het veld zouden staan.

Hoever reikt ons commitment aan de tweede groep en tegen welke prijs? En wat doen wij in Nederland zelf eigenlijk? Hoe solidair is de (zakelijke) advocatuur als hier een kantoor of een groep advocaten ten onrechte onder vuur ligt? En hoe onafhankelijk zijn wij ten opzichte van de Nederlandse overheid, maar ook ten opzichte van onze cliënten? De ontwikkelingen in de Verenigde Staten maken in ieder geval duidelijk dat het ondenkbare kan plaatsvinden, ook in Nederland. Ook hier kan de overheid zich tegen de rechterlijke instituties en de advocatuur keren. De onafhankelijkheid van de advocatuur in Nederland is daarmee de strijd waard. Onafhankelijkheid kan onhandig zijn als het niet nodig is, maar is noodzakelijk op de momenten die je niet kunt voorspellen.

Ruim 10 jaar geleden schreef ik in het FD, dat wij in Nederland slordig en onverschillig zijn geworden als het om de inrichting van de rechtsstaat gaat, en zeker ten aanzien van de plek van de advocaat in die rechtstaat. De advocaat die tussen zijn cliënt en de overheid moet staan, en zo nodig furieus (zealous!) tegen die overheid ten strijde moet kunnen trekken. Solide kaders en een actieve rechtsstatelijke advocatuur zijn cruciaal. De advocatuur zal daar altijd, dus bijvoorbeeld ook bij de voortslepende discussie over toezichtswetgeving voor moeten pleiten. De reacties van de advocatenkantoren in de Verenigde Staten bieden een goede aanleiding om onszelf te oefenen in het maken van lastige morele en economische keuzes.

Jan Leliveld is advocaat bij Van Doorne en bestuurslid van Lawyers for Lawyers.

Deze bijdrage is op persoonlijke titel geschreven

Afbeelding: © istock