Belangenorganisaties stappen, naar het lijkt, steeds vaker naar de rechter om hun doelen te bereiken. Dit wordt ook wel strategisch procederen genoemd: gebruikmaken van het juridisch proces als strategie om juridische, politieke, en/of maatschappelijke verandering te bewerkstelligen. Deze verandering reikt verder dan de individuele zaak en/of persoon. Het fenomeen is overgewaaid uit de Verenigde Staten, waar procederen voor een public interest (algemeen belang) al decennialang een beproefde strategie is. Te midden van discussies over de rol van de rechter in de rechtsstaat, is de (politieke en academische) aandacht voor het strategisch procederen afgelopen jaren toegenomen. Toch blijft hierbij het bottom-up perspectief, dat de belangenorganisaties centraal stelt, enigszins achter. Het geringe Europese onderzoek met dit perspectief focust zich daarnaast voornamelijk op het moment dat organisaties naar de rechter stappen of de impact van strategisch procederen.

In het promotieonderzoek van Kris van der Pas wordt ook de periode daartussen meegenomen: welke keuzes maken organisaties in een strategisch proces en waarom? Het rechtsgebied asielrecht is gekozen om deze vraag te beantwoorden vanwege een aantal redenen. Allereerst is er een toename te zien in (aandacht voor) strategisch procederen in dit rechtsgebied, mede gelet op de ‘Europeanisering’ van het asielrecht en de grotere rol van mensenrechten. Daarnaast hebben asielzoekers en vluchtelingen vaak te maken met een gebrek aan toegang tot het recht, waardoor het extra van belang is dat organisaties de gang naar de rechter waarborgen. Tot slot zijn er bij strategisch procederen in het asielrecht veel verschillende modus operandi van belangenorganisaties. Waar de ene organisatie een individu vertegenwoordigt of zelf naar de rechter stapt, verkiest een ander betrokkenheid als derde partij. Ook hebben sommige organisaties een voorkeur voor de nationale rechtsgang, waar anderen de supranationale rechter beter weten te vinden. Al deze belangenorganisaties hebben bovendien andere doelen, personeel met verschillende achtergronden, en zij werken op het Europese continent in landen met een andere politieke en juridische context. Door middel van een kwalitatief, empirisch, en interdisciplinair onderzoek heeft van der Pas onderzocht hoe de verschillende werkwijzen van belangenorganisaties in strategisch procederen in het asielrecht kan worden verklaard. Hierbij zijn zes organisaties uit drie verschillende landen (Nederland, Duitsland, en Italië) vergeleken om te kunnen verklaren waarom en hoe zij strategisch procederen. Een veelvoud aan factoren is daarbij van belang gebleken. Deels zijn deze factoren extern aan organisaties, zoals de politieke context of het (procedurele/materiële) juridisch kader, maar ook interne factoren zoals financiële middelen en relaties met anderen hebben invloed.

Promotores: prof dr. Ashley Terlouw, prof. mr. Henri de Waele, prof. dr. Ellen Mastenbroek, co-promotor: dr. Eva Rieter.  

Kris van der Pas

The ‘Strategy’ in Strategic Litigation: The Why and How of Strategic Litigation by Civil Society Organizations in the Field of Asylum Law in Europe

222 p., € 68,50, ISBN: 978 94 6251 351 8