Dat betekent dat veel collega’s binnenkort bijna twee jaar in voorlopige hechtenis zitten. Naast ontslag hebben de collega’s te maken met de directe stopzetting van hun salaris, bevriezing van tegoeden, intrekking van hun paspoort en in beslagname van bezittingen. Voor velen betekent dit dat zij voor hun levensonderhoud zijn aangewezen op hulp van hun familie en vrienden. Mede vanwege het volstrekt ontbreken van enig perspectief op verbetering van hun positie in Turkije zijn nogal wat rechters gevlucht en hebben asiel gevraagd in bijvoorbeeld België, Duitsland en Nederland.

Om het tekort aan rechters op te vullen, zijn onlangs ongeveer 4000 nieuwe rechters in Turkije benoemd.

Rechters voor Rechters zet zich in voor rechters in het buitenland die vanwege hun werk in de problemen komen. In Turkije vallen bijna alle ontslagen rechters onder deze definitie.

Vanwege de enorme omvang van het probleem hebben een aantal Europese rechtersorganisaties hun krachten gebundeld. AEAJ (European Association of Administrative Judges), EAJ (European Association of Judges) Medel (Magistrats Européens pour la Démocratie et les Libertés) en Rechters voor Rechters hebben eind 2016 een Platform voor onafhankelijke rechtspraak in Turkije opgericht. Binnen het Platform wordt informatie uitgewisseld, worden standpunten uitgedragen, worden proceswaarnemingen afgestemd en wordt geld ingezameld voor steun aan in de knel gekomen collega’s.

Inmiddels zijn de eerste magistraten veroordeeld. Hun wordt ten laste gelegd dat zij lid zijn van een terroristische organisatie, te weten FETÖ, (afkorting voor de officiële aanduiding: “terreurorganisatie van Fethullah Gülen”). Daarvoor worden veelal flinterdunne “bewijzen” gebezigd: al dan niet anonieme verklaringen van collega’s, een aan FETÖ gelinkte applicatie op de mobiele telefoon (Bylock) of bankieren bij een “verkeerde” bank. De veroordelingen zijn fors. We kennen voorbeelden van 6 tot 10 jaar.

In afstemming met betrokkenen volgen wij een aantal processen in Turkije tegen rechters. Eén van de processen is dat van Mehmet Tank, tot 15 juli 2016 (belasting-)rechter in Gaziantep in het oosten van Turkije. Hij is kort na de poging tot staatsgreep opgepakt en zit sindsdien in voorlopige hechtenis. Zijn vrouw en drie dochters (12, 8 en 4 jaar) verblijven bij familie elders in het land.

Mehmet Tank was tevens vice-president van Yarsav, de inmiddels verboden onafhankelijke Turkse magistratenvereniging. Hij was verder actief binnen de International Association of Judges (IAJ) en Medel.

Wij waren als waarnemers aanwezig bij de (derde) zitting van het proces tegen Mehmet Tank op donderdag 19 april jl. Hij stond toen terecht voor de 10^e kamer voor zware misdrijven van de rechtbank te Gaziantep. Pijnlijk ironisch aan de beschuldiging tegen Tank is dat hij zich in het verleden vaker kritisch heeft uitgelaten over de Gülenbeweging. Hij heeft zich ook steeds sterk gemaakt voor de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht, zonder – politieke - invloed van wie dan ook.

De zitting duurde van ongeveer 14.30 tot 17.30 uur. Tank en zijn advocaat waren via een video verbinding vanuit de gevangenis in Erzurum aanwezig. Tijdens de zitting is, eveneens via video, een anonieme getuige gehoord. Het “bewijs” in de zaak bestond uit – deels anonieme – getuigenverklaringen, het gebruik van Bylock en het onderhouden van “geheime” internationale contacten. Tank was bij zijn arrestatie in het bezit van $ 17 (ook al verdacht) en zou informatie over rechters vertrouwelijk aan een internationale organisatie hebben doorgespeeld. Tank betwistte ter zitting zijn deelname aan FETÖ en stelde actief kritisch te staan tegenover Gülen. Hij heeft verder minutieus uiteengezet waarom de gegevens op de applicatie op zijn telefoon alleen al fysiek niet kunnen kloppen (hij zou onder meer op hetzelfde moment op twee geheel verschillende plaatsen in Turkije moeten zijn geweest). De advocaat van Tank heeft verschillende verzoeken tot aanvullend onderzoek gedaan en opheffing van de voorlopige hechtenis gevraagd. De officier van justitie heeft een zeer kort requisitoir gehouden – hij verwees zonder verdere uitweidingen naar de dagvaarding – en ging in het geheel niet op de argumenten van de verdediging in. Volgens hem was het bewijs, kort en goed, overtuigend geleverd.

Rond ongeveer 17.30 uur trok de rechtbank zich terug voor beraad. Wij dachten in eerste instantie dat dit beraad over het verzoek tot opheffing van de voorlopige hechtenis zou gaan. Maar toen de rechtbank terugkwam werd tot onze niet geringe verbazing (en grote verbijstering van de aanwezige familie) meteen mondeling einduitspraak gedaan en werd Tank veroordeeld tot een gevangenisstraf van acht jaar en vier maanden. Enige toelichting op het bewijs of de strafmaat bleef achterwege. Naar wij begrepen komt er nog een schriftelijke vonnis, maar dat kan nog even op zich laten wachten. Het verzoek om opheffing van de voorlopige hechtenis in afwachting van een eventueel hoger beroep werd afgewezen.

Mehmet Tank heeft 7 dagen om in beroep te gaan.

De veroordeling in de zaak Tank staat niet op zichzelf. Steeds meer rechters en officieren in Turkije zijn inmiddels veroordeeld. Een ontslagen officier van justitie die we in de gangen van de rechtbank in Gaziantep tegenkwamen vertelde ons dat hij een gevangenisstraf van 6 jaar opgelegd had gekregen. Hij was in afwachting van het hoger beroep wel op vrije voeten.  

Een enkele observatie tot slot. Ook zonder dat we de inhoud van het dossier precies kennen, viel ons met name het volstrekt achterwege blijven van enig debat over de betrouwbaarheid en waardering van bewijs op. Een mondeling vonnis zonder enige toelichting lijkt evenmin in overeenstemming met de Rule of Law. Kritisch tegengeluid wordt in Turkije niet gewaardeerd. Advocaten die rechters eerder hebben bijgestaan en zich kritisch over de rechtsgang hebben uitgelaten, zitten inmiddels zelf vast wegens “het beledigen van de republiek Turkije”. Uit contacten met ontslagen Turkse collega’s valt steeds weer op hoe belangrijk zij het vinden dat vanuit het buitenland aandacht aan de situatie in Turkije wordt besteed. Ook hierom staat begin mei a.s. een volgende proceswaarneming (inzake Murat Arslan, Yarsav-voorzitter en winnaar van de Václav Havel Human Rights Prize van de Raad van Europa) op het programma.

P.S. Proceswaarnemingen kosten uiteraard geld. Rechters voor Rechters is voor wat haar financiële middelen afhankelijk van donaties van collega’s en ontvangt geen subsidies. Uiteraard zijn meer donaties zeer welkom: Voor meer informatie, zie https://www.rechtersvoorrechters.nl/