Consumentenbescherming is niet meer weg te denken uit onze samenleving. Op Europees niveau bestaan veel consumentenrechtelijke harmonisatiemaatregelen. En ook het conflictenrecht kent een specifiek artikel voor consumentenovereenkomsten: artikel 6 Rome I-Verordening. Dat artikel bepaalt dat het recht van het woonland van de consument van toepassing is tenzij de partijen een recht hebben gekozen. In dat geval mag de keuze er niet toe leiden dat de consument ‘bescherming verliest’ die hij geniet volgens het recht van zijn woonland.
Dit proefschrift van Benedikt Schmitz onderzoekt de raison d´être van artikel 6 lid 2 R1R in zijn huidige vorm. De centrale vraag is hoe moet worden bepaald of de consument bescherming verliest als gevolg van de rechtskeuze. Twee hypothesen liggen ten grondslag aan dit onderzoek: Ten eerste lijkt het vergelijken van twee rechtstelsels de hanteerbaarheid niet ten goede te komen. Ten tweede zou het steeds groter wordende corpus aan EU-consumentenrechtswetgeving ertoe kunnen leiden dat een rechtskeuze feitelijk irrelevant is.
Hoofdstuk 2 duikt in het theoretische kader van artikel 6 lid 2 R1R. Het laat zien dat de meest aannemelijke uitleg inhoudt dat een rechtsvergelijking moet worden uitgevoerd tussen het gekozen recht en het objectief toepasselijke recht. Het voor de consument gunstigere recht vindt uiteindelijk toepassing (begunstigingsbeginsel). Hoofdstuk 3 bespreekt de rechtsgeschiedenis van artikel 6 lid 2 R1R. Beginpunt is het Benelux-Verdrag van 1969, gevolgd door het EVO en de omzetting van dat verdrag in een Europese verordening: Rome I-VO. Bijzondere aandacht verdient een zevental aspecten die tijdens de omzetting relevant werd geacht. Hoofdstuk 4 onderzoekt Nederlandse en Duitse rechtspraak omtrent artikel 6 lid 2 R1R. Het jurisprudentieonderzoek laat de praktische relevantie van de ins and outs van de rechtskeuze zien: (1) Rechtbanken en hoven hebben geen duidelijke lijn in hoe zij het artikel toepassen. (2) Rechters lijken op verschillende manieren te proberen aan de toepassing van dat artikel te ontsnappen. (3) Rechters lijken amper zelf rechtsvergelijkend onderzoek te doen. (4) Het HvJ EU Amazon/VKI arrest ondermijnt de goede werking van artikel 6 lid 2 R1R. Hoofdstuk 5 bespreekt de ambtshalve toepassing van het ipr in Nederland, Duitsland en de EU.
Dit hoofdstuk laat zien dat de Europeesrechtelijke beginselen van effectiviteit en gelijkwaardigheid leiden tot een Europeesrechtelijke plicht om artikel 6 R1R ambtshalve toe te passen. Hoofdstuk 6 focust op het consumentenrecht van EU-origine in Nederland en Duitsland. Uit dit hoofdstuk blijkt dat er veel manieren bestaan waarop een maximumharmonisatierichtlijn alsnog minimum- harmoniserende vormen aanneemt. Aan hand van vier casestudies wordt getoetst of dit ook werkelijk leidt tot nationale verschillen. Omdat de verschillen soms vrij fors zijn, kunnen consumenten door het begunstigingsbeginsel (theoretisch) hun voordeel trekken uit de huidige conflictregel. Hoofdstuk 7 ontwikkelt een theoretisch kader om de functionaliteit van een conflictregel te toetsen. Vervolgens wordt artikel 6 lid 2 R1R getoetst aan dit kader. Ook worden vijf alternatieve benaderingen voor een consumenten-conflictregel onderzocht. Uit de toetsing blijkt dat het huidige artikel 6 lid 2 R1R de minst functionele conflictregel is. De meest functionele alternatieve is de afschaffing van de rechtskeuzevrijheid. Hoofdstuk 8 concludeert dat artikel 6 lid 2 R1R toe is aan vernieuwing. Dit kan door óf de toepassing van de huidige conflictregel te optimaliseren óf door artikel 6 lid 2 R1R geheel te herzien (afschaffing rechtskeuze). Laatste verdient, aldus Schmitz, de voorkeur.
Schmitz promoveerde op 16 december 2024 aan de Rijksuniversiteit Groningen. Promotores: prof. mr. dr. Mathijs ten Wolde en prof. mr. dr. Charlotte Pavillon.
Benedikt Schmitz
Rethinking the Consumer Conflict Rule: Article 6 (2) Rome I Regulation and Party Autonomy in Light of Principles, Efficiency, and Harmonisation
In de loop van 2025 komt de dissertatie als handelseditie verkrijgbaar.