Hoe zit het eigenlijk met Nederlandse vrijwilligers die zich melden voor het Oekraïense vreemdelingenlegioen? Raken die niet automatisch hun Nederlanderschap kwijt door zich vrijwillig in te lijven in een buitenlands leger? Dat was toch het geval met de Nederlanders die de Spaanse republiek steunden tegen de couppleger Franco? De meesten werden zo staatloos.(En wie Franco steunde bleef Nederlander). En die nietsvermoedende Brabantse boerenjongens die zich melden in het Zouavenleger van de Paus? Van hetzelfde laken een uniform. Met heel moeizame reparatiewetgeving en beleid kon een aantal van hen op verzoek de Nederlandse nationaliteit terugkrijgen.
Gelukkig is er in etappes verandering gekomen in Nederlandse nationaliteitswetgeving. De beschamende ervaringen met de oud-Spanjestrijders hebben aanvankelijk geleid tot radicale afschaffing van de verliesbepaling in 1985, toen de nieuwe Rijkswet op het Nederlanderschap (RWN) in het vat werd gegoten. Maar die afschaffing was geen lang leven beschoren. Naar aanleiding van deelname van Nederlanders aan het conflict in Kosovo werd in 2000 een amendement Verhagen/Dittrich aangenomen dat in 2003 in werking trad, inhoudend dat het Nederlanderschap wordt verloren als een (meerderjarige) Nederlander zich vrijwillig in de krijgsdienst begeeft van een staat die betrokken is bij gevechtshandelingen tegen het Koninkrijk dan wel tegen een bondgenootschap waarvan het Koninkrijk lid is. Er mag daarbij geen staatloosheid optreden: de vechtlustigen moeten er dus een tweede nationaliteit op na houden om de Nederlandse kwijt te raken. En de verliesbepaling werd beperkt tot dienstnemen bij staten die tegen Nederland en bondgenoten in het geweer komen. Ook deze verliesbepaling hield het niet lang: in 2017 kwam een wetswijziging tot stand die zowel een verzwaring als een verlichting opleverde. De verlichting bestond daaruit, dat het automatisme is vervallen en plaats maakt voor een gevalsbeoordeling door de minister (en beroep op de rechter). Daarbij moet zij ook letten op het aan de intrekking van het Nederlanderschap eventueel verbonden gevolg van het verlies van het Unieburgerschap. Verzwaring, doordat niet alleen meerderjarigen, maar ook 16-plussers bloot staan aan intrekking. Dat is de huidige regeling.
De Nederlandse vrijwilligers met een dubbele nationaliteit die zich melden bij het Oekraïense vreemdelingenlegioen hoeven zich dus geen zorgen te maken: Oekraïne richt zich met de gevechten tegen de Russische Federatie, niet tegen Nederland of zijn bondgenoten, zoals de NAVO en de EU. Wie zich daarentegen wel achter de oren moeten krabben, zijn de enkelingen die zich vrijwillig aansluiten bij staatsmilities van Rusland. Weliswaar richt dat land zich met zijn oorlog formeel niet tegen Nederland of de NAVO of de EU of de Benelux, maar materieel militeert het wel degelijk en met zoveel woorden tegen de potentiële uitbreiding van de NAVO en de EU met het lidmaatschap van Oekraïne. Ook al houdt Nederland zich met de hele NAVO angstvallig afzijdig van directe gevechtshandelingen, de inzet is toch, naast de tsaristische aspiraties van Poetin tot herstel van het rijk van de USSR, de daarmee rechtstreeks gemoeide geopolitieke positie van de NAVO. Ruslandvrijwilligers met een dubbele nationaliteit zijn dus gewaarschuwd: de minister kan hun Nederlanderschap intrekken. En: als minister Ollongren, die daar niet over gaat, inderdaad beweerd heeft (de Volkskrant 2 maart jl) dat zo iemand ‘subiet zijn of haar paspoort verliest’, dan is dat dus onjuist. Geen automatisme, maar individueel ministersbesluit. En niet van haar.
Afbeelding: pixabay