Meer voorbeelden zijn te noemen van zulke ‘togaprotesten’. Het aantal demonstraties stijgt en advocaten gaan in toga de barricades op, ook voor kwesties die met de advocatuur of rechtsspraak niet (direct) verband houden.

In 2021 schreef Dijkstra in het NJB een kritisch artikel over de in toga demonstrerende rechter.¹  Dijkstra schreef:

‘Demonstrerende rechters kunnen de indruk wekken dat zij optreden als representant van iets groters. Bij de toeschouwer kan het idee ontstaan dat er een achterban bestaat die wordt vertegenwoordigd, dat er wordt gesproken namens het collectief van rechters, de rechterlijke organisatie, of de Staat. Voor de buitenwereld is het niet steeds even duidelijk wie aan het woord is bij deze collectieve uiting van meningen van individuen (…)’

De verwarring is des te groter, aldus Dijkstra, bij de dracht van een toga in een demonstratie. Uit de togadracht kan worden afgeleid dat de drager van die toga in functie spreekt. Dijkstra: ‘De meningsuiting van een rechter raakt in beginsel die ene rechter en zijn functie, zij het dat dit een uitstralend effect kan hebben op de functie en anderen.’

De advocaat is geen ambtsdrager en zijn achterban is niet de Staat. Toch geldt dat ook de demonstrerende advocaat verwarring kan zaaien, zeker als die demonstreert voor kwesties die met zijn vak niet of weinig te maken hebben. Ook demonstrerende advocaten kunnen bij Jan met de pet de indruk wekken dat zij optreden als representant van iets groters; de balie, de advocatuur, het recht of zelfs gerechtigheid. Dijkstra: ‘Als in een demonstratie een toga wordt gedragen wordt de persoonlijke mening kracht bijgezet met een symbool van de functie: de mening “lift mee” met de functie of, anders gezegd, “claimt gezag” met de toga.’

Dat is een-op-een het geval als advocaten in toga demonstreren. De advocatentoga wordt dan ingezet om de particuliere mening te versterken en gezag op het gebied van het recht uit te stralen. Het dragen van de advocatentoga verleent de uitingen van de togadrager een bepaalde mate van autoriteit en vergroot daarmee hun effect. ‘Hij zal het recht wel aan zijn kant hebben.’ Een mening wordt al gauw verheven tot wat rechtvaardig zou zijn. De toga is daarvoor niet bedoeld en wordt geparasiteerd.

De vraag moet ook gesteld worden of het überhaupt toegestaan is om als advocaat te demonstreren in toga. De leden 1 en 2 van artikel 27 van het Kostuum- en titulatuurbesluit rechterlijke organisatie luiden als volgt:

‘1. De advocaten, in hun hoedanigheid binnen een gebouw, dat als gerechtsgebouw dienst doet, optredende ter terechtzitting van een in artikel 1 genoemd college of ter gelegenheid van een ambtsverrichting bij de vervulling waarvan het college of de hiervan lid zijnde rechterlijke ambtenaar het kostuum draagt, zomede tijdens hun beëdiging zijn gekleed in toga met bef.
2. De advocaten mogen de toga met bef eveneens dragen, wanneer zij in hun hoedanigheid binnen een gebouw, dat als gerechtsgebouw dienst doet, optreden ter terechtzitting van een kantonrechter of ter gelegenheid van een ambtsverrichting, bij de vervulling waarvan de kantonrechter het kostuum draagt.’

Het dragen van de toga in dus voor advocaten alleen toegestaan in hoedanigheid en binnen een gerechtsgebouw. Het dragen van een toga door advocaten buiten, bij demonstraties, temeer als de kwestie waarvoor gedemonstreerd wordt niet althans weinig met de hoedanigheid van advocaat te maken heeft, is dus strijdig met het Kostuum- en titulatuurbesluit rechterlijke organisatie. Artikel 27 van het besluit bepaalt niet alleen wanneer een advocaat een toga dient te dragen, maar ook wanneer hem dit is toegestaan.²  Advocaten mógen dus simpelweg niet op straat in toga demonstreren.

Voetnoten

1 ‘De demonstrerende rechter. Persoonlijke verontwaardiging of publieke taak? Een begin van ontwarring’, NJB 2021/2531.

2 Zie ook ECLI:NL:TADRSHE:2015:244, r.o. 5.2.