Als advocaat, uitsluitend werkzaam in de arbeidsrechtpraktijk, denk ik dat het niet alleen redelijk, maar ook nodig is om de kosten verbonden aan juridische bijstand voor een specifieke groep rechtshulpbehoevende (particulieren) te beperken.

De werkgever die ‘zijn’ advocaat inschakelt in een arbeidsrechtelijk zaak heeft een groot voordeel; allereerst krijgt die ondernemer de aan de advocaat betaalde btw terug. Vervolgens gaan de kosten mee in de bedrijfskosten en worden dus in mindering gebracht op het resultaat. Dat zorgt er mede voor dat voor de gemiddelde onderneming de juridische kosten in een arbeidsconflict niet of nauwelijks relevant zijn, laat staan doorslaggevend.

Hoe anders is dit voor de man/vrouw, de medewerker in de onderneming die met (bijvoorbeeld) een voorgenomen ontslag te maken krijgt. Allereerst komt daar de klap van de mededeling ‘we gaan ermee stoppen’, vervolgens komt de onzekerheid om de hoek kijken; kan dat zomaar, wat als dat kan en waar heb ik dan recht op en wat moet ik doen om mijn uitkeringsrechten veilig te stellen. Het tolt in het hoofd van zo iemand.

Zo’n persoon in een dergelijke situatie heeft behoefte aan ondersteuning, aan advies en begeleiding. De advocaat (er zijn natuurlijk ook andere hulpverleners) komt dan al snel in beeld.

Het tarief van de gemiddelde in het arbeidsrecht gespecialiseerde advocaat varieert natuurlijk, maar dat ligt grof gezegd toch al snel tussen de € 200 en de € 300 per uur (lagere tarieven komen voor, hogere ook). Daar komen dan in veel gevallen nog kantoorkosten (vaak 6%) bij en vervolgens daar boven op de BTW (21%). Een optelsom brengt met zich mee dat de totaalkosten per uur neerkomen op (afgerond) € 256 tot € 385.

Ik merk zelf dat voor een particulier de kosten erg belangrijk zijn. Dit is ook logisch; niet alleen staat verlies van de baan op het spel met inkomensverlies en onzekerheid voor de toekomst in het vooruitzicht, maar als daar dan ook nog een berg kosten bijkomen die betaald moeten worden van het netto-inkomen, dan is wel te begrijpen dat die kosten een serieuze rol spelen.

Ik schat zo over de duim in dat een gemiddelde zaak die ook door de rechter behandeld wordt (geen regeling dus), al snel 10 tot 15 uur advocatenwerk met zich meebrengt. Een kostenpost van minimaal (10 x € 256) € 2560 oplopend tot (15 x € 385) € 5775. Serieuze kosten dus, die in de praktijk bij een ingewikkelde of omvangrijke zaak veel hoger uitvallen.

Nu is het zo dat in het geval partijen onderhandelen en tot een regeling komen, de (of een deel van) de advocaatkosten aan de werknemer mogen worden vergoed door de werkgever en dit is schering en inslag bij beëindigings-/vaststellingsovereenkomsten. Goed voor de werknemer natuurlijk, maar de vraag is wel of op diezelfde werknemer niet een onevenredig grote druk ontstaat om tot een regeling te komen, in de wetenschap dat alleen dan de advocaatkosten worden vergoed. Dit aspect alleen zal zeker niet doorslaggevend zijn, maar dat het in de totale afweging (wel/geen deal) een serieuze rol speelt is wel aan te nemen en dat blijkt in de praktijk ook wel zo te zijn.

Daarmee ontstaat wel een vreemde tegenstelling; de ondernemer die de btw terugkrijgt en de hoofdsom als bedrijfslasten aanmerkt en de particulier die in geval geen regeling tot stand komt de totaalkosten (inclusief btw) voor zijn kiezen krijgt en die kan voldoen van zijn nettosalaris. Dat is toch vreemd en oneerlijk?

Tot 2001 konden dergelijke advocaatkosten door de particulier bij de aangifte inkomstenbelasting van het inkomen worden afgetrokken (als het ware als bedrijfslasten worden bestempeld) en dat maakte veel verschil.

Sindsdien kan dat niet meer ‘maar mogen partijen daarover wel afspraken maken’, zo luidde destijds het commentaar van de Belastingdienst. Dat is mooi, maar daar heb je wel overeenstemming met de werkgever voor nodig!

Het kan en mag toch eigenlijk niet zo zijn dat bij een particulier (die sowieso al qua kennis en middelen in een zwakkere positie verkeert), de advocaatkosten aanzienlijk zwaarder drukken dan bij de ondernemer? Laten we de aftrekbaarheid van de inkomstenbelasting in dit soort arbeidszaken weer opnieuw invoeren om deze ongelijkheid (deels) op te lossen of laten we bijvoorbeeld in arbeidszaken de btw schrappen. Die eerste mogelijkheid is niet uniek, want dat bestaat bijvoorbeeld al in echtscheidingszaken; kosten in een echtscheiding ter verkrijging van partneralimentatie zijn kosten die aftrekbaar zijn en dat geldt ook in dezelfde setting ingeval juridisch kosten moeten worden gemaakt ter verkrijging van pensioenrechten. Uniek is het dus niet! Verschilt de positie van de werknemer die op goede grond bij de kantonrechter vecht voor baan-/inkomensbehoud of althans een goede vertrekregeling dan echt zo veel van de alimentatiegerechtigde in familiezaken? Beiden strijden toch voor hun inkomsten en willen dat hun ‘recht wordt gedaan’?

De btw-oplossing is evenmin uniek nu meerdere diensten al zijn vrijgesteld van btw. Mocht overigens voor deze oplossing worden gekozen, dan zal dit eerst langs de Raad van de EU moeten gaan, nu alleen deze Raad daartoe kan besluiten.

Is de discussie omtrent de hoogte van de juridische kosten van alle tijd? Vast wel, maar in de huidige tijd van hoge inflatie, stijgende kosten die vooral gevoeld worden door ‘de burger/de particulier’ is dit een discussie die reeds op grond daarvan extra aandacht (en vooral; om een oplossing/tegemoetkoming) vraagt.

Tot slot; ik ben geen fiscalist, dus er zal vanuit fiscaal oogpunt vast wel wat op aan te merken zijn of op af te dingen, maar mij gaat het erom de bestaande ongelijkheid enigszins recht te trekken en daar vraag ik aandacht voor.

Dit artikel wordt gepubliceerd in NJB 2023/2547, afl. 35

Afbeelding: Shutterstock