Reikhalzend werd uitgekeken naar de uitspraak van de Rechtbank Rotterdam 13 februari jl. Het betrof een beroepszaak over de buitensporige prijs die farmaceut Leadiant berekende voor een medicijn bedoeld voor de behandeling van een zeldzame stofwisselingsziekte (CDCA).¹ Met deze uitspraak begrenst de rechter de hebzucht van farmaceutische bedrijven bij de prijsbepaling van geneesmiddelen en met verstrekkende consequenties voor soortgelijke praktijken waarover de rechter binnenkort over zal moeten oordelen.²

Wat is er gebeurd? Leadiant werd reeds in 2021 beboet door de Autoriteit Consument en Markt (ACM) wegens misbruik van machtspositie.³ Volgens de ACM was een prijsverhoging van € 48 naar ruim € 13.000 voor het geneesmiddel buitensporig en ongegrond. Temeer daar er nauwelijks tot geen ontwikkelingskosten mee gemoeid waren. Leadiant had immers een bestaand medicijn opgekocht, van de markt gehaald, en vervolgens onder een andere naam opnieuw geregistreerd maar dan als weesgeneesmiddel, geïndiceerd voor de behandeling van een zeldzame aandoening. Die status als weesgeneesmiddel rechtvaardigde volgens Leadiant de extreem hoge prijs.

Daar ging de ACM destijds niet mee akkoord, een oordeel dat in de recente uitspraak werd bevestigd. Omdat Leadiant als enige producent zonder deugdelijke motivering 2,5 jaar lang de maximale prijs heeft geïncasseerd, is er volgens de rechter sprake van een buitensporige en onbillijke prijs, het criterium voor het bepalen van misbruik van economische machtspositie. Gezien de ernst van de overtreding, de omstandigheden waaronder een en ander heeft plaatsgevonden en de duur ervan, was een verdubbeling van de hoogte van de boete gerechtvaardigd. Tevens hoefde de ACM bij de berekening van de hoogte geen rekening te houden met boetebesluiten opgelegd door andere mededingingsautoriteiten elders in Europa (Italië, Spanje).

Leadiant’s hebzucht en halsstarrige weigering op eerdere verzoeken van zorgverzekeraars tot prijsverlaging in te gaan hebben er uiteindelijk toe geleid dat het bedrijf zich uit de Nederlandse markt heeft geprijsd voor de behandeling van deze stofwisselingsziekte. De absurde prijs heeft ertoe geleid dat ziekenhuisapothekers eigenstandig een vergelijkbaar medicijn hebben ontwikkeld met dezelfde werkzame stof tegen aanzienlijk lagere kosten. De monopoliepositie van Leadiant was daarmee van korte duur en daarmee is de financiële schade voor zorgverzekeraars beperkt gebleven (er zijn 60 Nederlandse patiënten). De verdringing van zorg die door de hoge prijs heeft plaatsgevonden – verzekeringsgeld dat niet besteed kon worden aan andere zorg – bleef ook niet onvermeld in het vonnis.⁴ Een conclusie die tevens relevant is voor vervolgzaken omdat de verdringing daar op veel grotere schaal en over een langere periode heeft plaatsgevonden. Dat geldt in het bijzonder voor de Humira-zaak die binnenkort bij de Rechtbank Amsterdam dient en waarin Abbvie jarenlang een excessieve prijs heeft gevraagd voor het medicijn Humira.⁵ Stichting Farma ter Verantwoording (FtV) stelt daarin onder meer dat de excessieve prijs onrechtmatig is, enerzijds vanwege strijd met de ongeschreven zorgplicht die de farmaceut heeft ten aanzien van patiënten, en anderzijds het mededingingsargument (misbruik van economische machtspositie). De overwegingen met betrekking tot het mededingingsrecht en verdringing van zorg in de Leadiant-zaak biedt perspectief voor de Abbvie-zaak, wordt vervolgd.

Dit artikel is gepubliceerd in NJB 2025/586, afl. 11

Voetnoten

1 ECLI:NL:RBROT:2025:1811

2 Stichting Farma ter Verantwoording/Abbvie, gepland op 9 mei 2025 bij de Rechtbank Amsterdam.

3 Boetebesluit 1 juli 2021, en (­samenvatting) besluit op bezwaar 22 juni 2023, acm.nl/system/files/documents/samenvatting-besluit-op-bezwaar-leadiant.pdf.

4 ECLI:NL:RBROT:2025:1811, r.o. 24.20.

5 WAMCA-procedure 17 juli 2024, ECLI:NL:RBAMS:2024:4255.

Afbeelding: Pixabay