Koolmonoxide, de stiekeme stalker (deel 2)

In april 2019 publiceerde ik hier het artikel ‘Koolmonoxide, de stiekeme stalker’ over de alledaagse gevaren van koolmonoxide, het zeer giftige gas dat ontstaat bij onvolledige verbranding van fossiele brandstoffen.¹

Koolmonoxidevergiftiging komt zeer veel voor, want er zijn vermoedelijk omstreeks één miljoen woningen met een koolmonoxideprobleem, door de verbrandingsgassen van cv ketels, gaskookplaten, gasfornuizen, geisers, open haarden en houtkachels, in combinatie met onvoldoende ventilatie. In die verbrandingsgassen zit veel koolmonoxide, naast andere giftige stoffen als NOx en fijnstof.² Dat probleem piekt uiteraard in het stookseizoen als de kachels en cv ketels branden, terwijl de ramen dicht blijven. En naast die huiselijke problemen zijn er nog koolmonoxidebronnen in het verkeer en op veel werkplekken.

Omdat koolmonoxide ook ernstige psychische problemen kan veroorzaken, zoals verwardheid, agressie, gewelddadig gedrag, ‘kort lontje’, psychoses en persoonlijkheidsverandering, zullen juristen er in de praktijk regelmatig mee te maken krijgen. Eén van de adviezen in het vorig artikel was om bij gevallen van huiselijk geweld altijd een test op koolmonoxide te doen bij de daders, bij de slachtoffers en op de plaats delict. Zo’n onderzoek is heel makkelijk en snel te doen met een ‘blaaspijpje’ voor koolmonoxide, maar helaas heeft de politie op dat gebied nog geen initiatieven genomen, iets wat ook geldt voor ambulances en afdelingen voor spoedeisende hulp, waar men met de slachtoffers van huiselijk geweld en mishandeling te maken krijgt. Uit zichzelf denken artsen zelden of nooit aan koolmonoxide als oorzaak van psychische en neurologische problemen, dus dat betekent veel gemiste diagnoses en verkeerde behandelingen.³

Opmerkelijk is dat in juli 2019, drie maanden na het eerste artikel, de Gezondheidsraad aan de regering het advies aanbood ‘Gezondheidsrisico’s door lage concentraties koolmonoxide’, dat in grote lijnen alles bevestigde wat in het artikel stond.⁴ De Gezondheidsraad stelde dat koolmonoxide vijf tot tien keer giftiger is dan werd gedacht en dat het als zenuwgif al in zeer lage concentraties ernstige gezondheidsproblemen kan veroorzaken. De raad adviseerde ook dat er nieuwe, strengere normen moeten komen voor koolmonoxidemelders, omdat nu niet één huis afdoende is beschermd tegen die gevaarlijke lage concentraties. Het advies was in meerdere opzichten baanbrekend, alarmerend en zorgwekkend, dus het had moeten leiden tot nieuwe aanzetten voor een betere bescherming van de volksgezondheid. Daarom is het bijzonder jammer dat de overheid het advies al heel snel en zonder veel discussie op de lange baan schoof.

Corona en koolmonoxide: een duivels duo

Dit tweede blog over koolmonoxide is een gevolg van het feit dat er ook een duidelijk verband is gebleken tussen koolmonoxide en de kans aan corona te overlijden. Dat verband is zelfs op twee heel verschillende manieren vastgesteld. Bovendien zijn door de ’lock down’ veel gezinnen de hele dag opgesloten in ziekmakende woningen, wat inderdaad al heeft geleid tot een duidelijke toename van psychische problemen, huiselijk geweld en kindermishandeling. Dat betekent eens te meer dat juristen alert moeten zijn op de mogelijkheid dat koolmonoxide een rol speelt in zulke zaken.

Het verband tussen corona en koolmonoxide heeft twee verschillende oorzaken.

In de eerste plaats wordt het immuunsysteem verzwakt door de giftige bestanddelen in luchtvervuiling, met wederom koolmonoxide als belangrijkste kwaaddoener. Zowel in Europa als Amerika is vastgesteld dat luchtvervuiling bijdraagt aan het risico te overlijden aan corona.⁵

Dat betekent dat mensen in ziekmakende woningen eerder vatbaar zijn voor ziektes dan mensen in goed geventileerde ‘schone’ woningen. Het is bekend dat veel virussen eerder toeslaan in de winter, maar de reden -luchtvervuiling- wordt zelden of nooit genoemd.

De tweede reden is complexer en heeft te maken met het feit dat het menselijk immuunsysteem zelf ook in staat is om koolmonoxide te maken, het ‘endogene’ koolmonoxide, ter onderscheiding van het ‘exogene’ koolmonoxide dat van buitenaf wordt ingeademd. Het giftige koolmonoxide is namelijk ook een krachtige onderdrukken van bacteriën en virussen, wat door het immuunsysteem dankbaar wordt benut!⁶ Het gaat daarbij echter om zeer lage concentraties van 10-15 ppm (deeltjes koolmonoxide per miljoen deeltjes lucht, ofwel 0.001 tot 0.0015%), terwijl een gasgeiser wel 20.000 ppm (= 2%) koolmonoxide kan produceren in de verbrandingsgassen!

Patiënten met een longinfectie hebben daardoor een verhoogde concentratie koolmonoxide in hun adem, wat bewijst dat het immuunsysteem zijn best doet de infectie te onderdrukken.⁷ Het probleem is echter dat het beschermende endogene koolmonoxide dat in de longen wordt gemaakt, voor een deel ook terecht zal komen in diepere en kwetsbare lichaamsweefsels zoals hart en bloedvaten en het zenuwstelsel, waar het problemen kan veroorzaken.

Het lijkt erop dat dit effect bij coronapatiënten in heviger mate optreedt dan bij griep en andere longinfecties, zodat ‘genezen’ coronapatiënten nog zeer lang last kunnen hebben van psychische en neurologische vervolgproblemen.⁸ Dat verschijnsel heet inmiddels ‘long covid’ en het eist in Nederland al duizenden slachtoffers die lijden aan de vele vage maar invaliderende klachten die bij koolmonoxidevergiftiging horen.

Het vervelende is dat bij toedienen van zuurstof of kunstmatig beademen, het beschermende koolmonoxide nog sneller uit de longen verdwijnt en het immuunsysteem op hol slaat om dat weer aan te vullen, zodat uiteindelijk de coronapatiënt een ernstige vorm van koolmonoxidevergiftiging kan krijgen. Recente publicaties in medische tijdschriften bevestigen dat inderdaad, zodat het erop lijkt dat de bijkomende complicaties ernstiger zijn dan het covid-19 virus zelf!⁹

We zien dan ook dat de meest succesvolle behandeling bij coronapatiënten niet is gericht op het bestrijden van het virus, maar op het kalmeren van het immuunsysteem, met medicijnen als dexamethason en tocilizumab. Het is daarom te betreuren dat het waarschijnlijk meest effectieve medicijn, zink,¹⁰ niet gebruikt mag worden, omdat het in Nederland geen officieel geregistreerd geneesmiddel is.

Het mag uit het bovenstaande duidelijk zijn dat de luchtkwaliteit in woningen veel verrassende gevolgen en zelfs ernstige financiële, medische en juridische consequenties kan hebben. Het is een omgevingsfactor die nooit genegeerd mag worden!

Over de auteur(s)

René van Slooten