Sedert de inwerkingtreding van de Wet toetsing levensbeëindiging op verzoek en hulp bij zelfdoding (Wtl) in 2002 hebben artsen tot en met 2016 straffeloos euthanasie toegepast bij 49 287 personen (inclusief gevallen van hulp bij zelfdoding, hbz). Voor zover bekend hadden al deze overledenen de Nederlandse nationaliteit. Dat is opmerkelijk, want in tegenstelling tot wat onze overheid jarenlang heeft beweerd, legt de Wtl buitenlanders geen strobreed in de weg zich tot een Nederlandse arts te wenden met een euthanasieverzoek.  Euthanasie (doden op verzoek) en hbz zijn strafbaar (art. 293-294 Sr). Een dokter die zich aan (een van) deze misdrijven schuldig maakt, ontloopt strafvervolging als die zich houdt aan de wettelijke zorgvuldigheidscriteria: vrijwillig en weloverwogen verzoek; uitzichtloos en ondraaglijk lijden; patiënt kent de vooruitzichten; geen redelijke andere oplossing; minstens één onafhankelijke andere arts is geraadpleegd; medisch zorgvuldige uitvoering.

Meer eisen stelt de Wtl niet. Stervensfase: niet vereist; behalve mondeling óók schriftelijk verzoek: niet vereist; duurzaam verzoek: niet vereist; behandelrelatie arts-patiënt: niet vereist; Nederlands staatsburgerschap dan wel ingezetene van dit land: niet vereist.

Over die laatste twee hebben jarenlang misverstanden bestaan. Internationaal leeft de misvatting dat onze euthanasiewet uitsluitend geldt voor Nederlandse staatsburgers. De rijksoverheid is hoofdschuldige door incorrecte informatie op haar website: die noemde óók als voorwaarden 1. behandelrelatie patiënt-dokter én 2. dat de patiënt ingezetene van Nederland moest zijn. In het Engels: The Act is only applicable to people who have a medical relationship with a physician who is subject to Dutch law. This means that people who do not reside in the Netherlands cannot apply for euthanasia or physician-assisted suicide under the Act.

Deze onjuiste vereisten hebben hun weg gevonden naar websites en internationale, gezaghebbende literatuur. Derek Humphry, internationale peetvader van de strijd voor legalisering van euthanasie en hbz, schrijft in een van zijn acht zelfdodingshulpboeken (‘Final Exit’, bijna één miljoen verkochte exemplaren) dat het voor buitenlanders zinloos is naar Nederland te reizen voor euthanasie because they have an absolute rule against euthanasia for foreigners. En Philip Nitschke, in ‘The Peaceful Pill Handbook’: the Netherlands has strict residential requirements; en: the Netherlands euthanasia law is only for the Dutch, thereby avoiding death tourism’.

Deze beweringen zijn lariekoek met onze regering als bron. Het is waar, de Nederlandse overheid was doodsbang voor euthanasietoerisme nadat de Wtl in werking trad. Een plan om onder Nederlandse vlag in internationale wateren een euthanasieboot te laten opereren, vergelijkbaar met de abortusboot, zorgde voor schrikreacties. Verantwoordelijke bewindslieden lieten ogenblikkelijk weten dat zo’n boot ’nooit’ een Nederlandse registratie zou krijgen.

Euthanasietoerisme ligt politiek gevoelig. Het initiatiefwetsvoorstel ‘Voltooid leven’ van D66 beperkt hbz bij voltooid leven tot hulpvragers die Nederlander of ten minste twee jaar ingezetene van Nederland zijn (art. 2a). Mocht dit D66-voorstel de eindstreep halen, dan ontstaat de bizarre situatie dat de ene wet die hulp bij overlijden faciliteert óók voor buitenlanders geldt, de andere níét; parlementair gesanctioneerde rechtsongelijkheid in wording.

Het uitblijven van euthanasiewetgeving elders, hoewel vrijwel overal de behoefte groot is, stimuleert euthanasietoerisme naar Zwitserland. Drie Zwitserse instellingen verlenen wettelijk toegestane hbz, óók aan buitenlanders. De bekendste, Dignitas, verstrekte in de periode 1998-2016 aan 2328 mensen in Zurich dodelijke barbituraten om door suïcide te overlijden. Van hen hadden 166 de Zwitserse nationaliteit, de overige 2162 personen (93%) kwamen uit 46 verschillende landen. De Zwitsers stellen strenge eisen aan medische dossiers die alle onderzoeksresultaten en medische rapporten van huisartsen en specialisten, plus persoonlijke documenten, moeten bevatten. Na aankomst volgen artsenconsultaties voordat betrokkene groen licht krijgt (of niet). Deze grondige aanpak past naadloos binnen onze Wtl.

De Zwitserse autoriteiten wilden af van het euthanasietoerisme maar in maart 2011 stemde 78% van de stemgerechtigden in het kanton Zürich vóór handhaving van de regelgeving. Ernstig zieke en hevig lijdende buitenlanders blijven welkom. Kosten, circa € 10 000 per patiënt, exclusief reis- en verblijfkosten van patiënt en begeleider(s), lijken zelden prohibitief. Crematie en verstrooiing van de as in de Alpen kan geregeld worden.

Een beetje laat, maar inmiddels heeft onze overheid erkend zich te hebben vergaloppeerd. De betreffende websitetekst is zeer onlangs aangepast. Die luidt nu: Bij een patiënt uit het buitenland die een euthanasieverzoek doet, moet de arts ook aan de zorgvuldigheidseisen voldoen. (…) De arts mag zelf bepalen of hij een euthanasieverzoek van een buitenlandse patiënt in behandeling wil nemen.

Buitenlanders zijn níét uitgesloten. De beslissing is aan de dokter.

Freelance journalist Leo Enthoven schrijft sedert de jaren tachtig over het levenseinde (onder meer twee boeken: Op Sterven Na Dood – Euthanasie in Nederland, Bohn, Scheltema & Holkema; en Het Recht Op Leven en Dood, Kluwer). Dit artikel is verschenen in NJB 2017/2035, afl. 38.

Afbeelding: © Shutterstock