Ook veel doorge-ept is het volgende plaatje:

Canada: Not for sale

Panama Canal: Not for sale.

Greenland: Not for sale.

America: Recently purchased by Elon Musk.

Zelfs mr. G.B.J. Hiltermann, ware hij nog onder ons, zou moeite hebben om De Toestand in de Wereld uit te leggen, al eindigde hij zijn laatste radiokolom – tijdens het toen (1999) vigerende optimisme over het koude-oorlog­einde en na de publicatie van Fukuyama’s The end of History and the Last Man – met de profetie: ‘De tijd van eeuwige vrede is nog niet aangebroken.’ Inderdaad: nog nooit na 1945 woedde er zoveel oorlog en oorlogsdreiging als nu, in het jaar van viering van (100 jaar NJB en) 400 jaar De iure belli ac pacis van Hugo de Groot, die de tekst op de Hoge-Raadgevel leverde: Ubi iudicia deficiunt, incipit bellum: Waar een rechtsgang ontbreekt, begint de oorlog.¹ Oorlogsrecht is altijd al vrij theoretisch gebleken, maar gaat ook uit van thans achterhaaldheden zoals een oorlogsverklaring en strijd met bommen en granaten. We zijn helaas al lang betrokken in een hybride verdedigingsoorlog tegen digitale spionage, ondermijning, desinformatie, destabilisering, corruptie en (ook fysieke) sabotage. Het oorlogsrecht moet herschreven worden voor de internet-era, als dat al zin heeft, nu hybride oorlogvoering zich kenmerkt door verborgen manipulatie, ondermijning, hacks en sabotage met lak aan regels, verontwaardigde ontkenning daarvan, en omkering (vals beschuldigen van de ander). Dat lijkt helaas op de werkwijze die de aanstaande 47ste president van de VS volgens diens – geenszins geautoriseerde – biografen heeft geleerd van zijn mentor Roy Cohn: ‘Attack, attack, attack; Admit nothing, deny everything; Always claim victory, never admit defeat.’ Over deze Cohn vermeldt Wikipedia: ‘(…) disbarred for unethical conduct after attempting to defraud a dying client by forcing the client to sign a will amendment leaving him his fortune.’ De rechter die Trump’s straf moest bepalen na diens veroordeling door een jury (dus door het volk) voor frauduleuze betaling van campagne­geld aan een pornoster moest constateren dat de aanstaande president onder meer op X (van Musk) veel moeite had gedaan om zijn respectloosheid jegens rechters, de jury en het rechtssysteem te tonen. 

Fukuyama zat er kennelijk naast; misschien niet op de (heel) lange termijn² en misschien niet in de normatieve opvatting dat liberale democratie de finale regeringsvorm is omdat zij politiek, economisch en moreel fundamenteel beter is gebleken dan feodalisme, dictatuur, communisme en (ander) totalitarisme, waardoor verdere positieve ontwikkeling onaannemelijk is; maar wel in de feitelijke verwachting dat de trend naar liberale democratie bestendig zou zijn. Het steeds machtiger China is noch liberaal, noch democratisch. Het Rusland van Poetin is een moorddadige kleptocratie en heeft de koude oorlog vervangen door opeenvolgende warme oorlogen en een hybride oorlog. Een opmerkelijke antiliberale ontwikkeling is ook die van een politicus als Viktor Orbán, die in het liberale Westen (Oxford) studeerde op een beurs van de Soros Foundations en in 1989 opriep tot vrije verkiezingen en het vertrek van de Sovjettroepen uit Hongarije, maar die, eenmaal aan de macht, Soros’ Central European University juridisch wegpestte juist vanwege diens steun aan democratische waarden en mensenrechten, destabiliserende Russische invloed toejuicht en verantwoordelijk is voor de ondermijning van vrije verkiezingen, onafhankelijke rechtspraak en persvrijheid in Hongarije. Hij noemt zijn land trots een ‘illiberale democratie’, maar dat moet zijn: illiberale ondemocratie, al is dat misschien een pleonasme. En Xi Jinping lijkt ervan overtuigd dat wél een betere ontwikkeling voorbij of in plaats van liberale democratie bestaat, namelijk éénpartijgestuurd expansionistisch staatskapitalisme, dat China (weer) de meest vooraanstaande en machtigste beschaving ter wereld moet maken.

Mark Twain zei ‘we have the best congress money can buy’. Musk heeft misschien de – voor hem – best presidency money can buy. De rijkste individu ter wereld mengde zich meteen Trumpiaans destabiliserend in binnenlandse Europese politieke aangelegenheden door de democratisch gekozen premier Keir Starmer af te branden en Duitse kiezers op te roepen om te stemmen op de ondemocratische en Moskougesteunde AfD. Is dat government efficiency? Misschien moeten we blij zijn dat Musk in Zuid-Afrika is geboren en dus – althans grondwettelijk – geen president kan worden. 

Inmiddels is de EU het enige handelsblok waar bedrijfs- en politieke macht niet vergaand ongezond verstrengeld zijn, in China staatskapitalistisch, in Rusland kleptocratisch en in de VS door veel te machtige bedrijven/individuen en ongelimiteerde politieke financiering ($16 miljard in 2024, waarvan alleen van Musk voor Trump al $133 miljoen). Eisenhouwer waarschuwde bij zijn afscheid als 34ste president (1961) tegen unwarranted influence van the military-industrial complex en de bijbehorende disastrous rise of misplaced power. Dat complex – en de liberale democratie – lijken in de VS vervangen door een tech-tycoons complex dat zijn misplaced power allang unwarranted uitoefent. Ook in de pers: the Washington Post weigerde een cartoon te plaatsen die haar eigenaar Jeff Bezos bespot.

Dit stukje is niet gecensureerd door Meta’s fact-check­ers.

Dit Vooraf is gepubliceerd in NJB 2025/64, afl. 2.

Afbeelding: istock

Voetnoten

1 Over de juiste vertaling bestaat discussie. Zie M. Ahsmann, ‘Ubi iudicia deficiunt, incipit bellum, ofwel: hoe hardnekkig een foutieve vertaling blijft bestaan’, NJB 2019/1203. Ook ik heb een duit in het zakje gedaan.

2 Maar: ‘In the long run, we are all dead’ (John Maynard Keynes).