In oktober 2023 publiceerde de VFAS (Nederlandse Vereniging Familie- en Erfrecht Advocaten en Scheidingsmediators) een nieuw model ouderschapsplan waarin aandacht wordt besteed aan de mobiele telefoon en social media. Het gaat daarbij om het plaatsen van afbeeldingen van het kind op social media van de ouders, het gebruik van social media door het kind, de leeftijd waarop het kind een smartphone, laptop etc. krijgt, regels over schermtijd en de vraag of kinderen hun locatie wel of niet delen met (beide) ouders. Hoewel dit een belangrijke stap vooruit is, ontbreken afspraken tussen ouders over hoe zij de mobiele telefoon zelf zullen gebruiken in de interactie met de kinderen als deze bij de andere ouder verblijven.

In de jurisprudentie verschijnen vrijwel voortdurend uitspraken waarin ongewenst contactverlies tussen ouders en kinderen aan de orde is. Wat ik zie in mijn praktijk, met bijna alleen maar dwingende controle, waaronder ongewenst contactverlies, is dat daarbij regelmatig een hoofdrol voor de mobiele telefoon is weggelegd. De mobiele telefoon maakt het namelijk mogelijk om onbeperkt rechtstreeks contact te zoeken met het kind, ook als het in de zorg bij de andere ouder is. Bovendien biedt de mobiele telefoon ongekende mogelijkheden tot controleren en spioneren. In een paar van mijn zaken is er sprake van een regelrechte livestream en heeft de ouder die onder vuur ligt werkelijk geen enkele privacy meer met de kinderen en krijgen de kinderen via de mobiele telefoon ook doorlopend instructies met geen ander doel dan de ondermijning van het gezag van en de relatie met de andere ouder. 

In de jurisprudentie wordt bijna nooit beschreven hoe de negatieve beïnvloeding vanuit een van de ouders concreet gestalte krijgt. Uit de jurisprudentie is mij maar één zaak bekend waarin de beïnvloeding van de kinderen door de vader vanuit de gevangenis wordt beschreven en waarbij om die reden de mobiele telefoon wel een rol moet spelen. Het is een zaak waarvan uitspraken verschenen in zowel het strafrecht als het familierecht.¹ De vader in deze casus is door de Rechtbank Overijssel bij vonnis van 6 april 2023 veroordeeld tot een celstraf van vijftien maanden en TBS met dwangverpleging. De man had gedurende langere tijd zijn partner en zijn kinderen (psychisch) mishandeld. Hij hield zijn partner en kinderen onder schot, sloeg hen, vernederde hen, en kleineerde hen waar de andere gezinsleden bij waren. Ouders hebben zeven kinderen die ten tijde van het plegen van de feiten allen nog minderjarig waren. Uit de strafuitspraak blijkt dat de reclassering stelt dat vader er ook vanuit de voorlopige hechtenis in slaagt om de kinderen te manipuleren en onder druk te zetten. Uit de familie-uitspraak blijkt dat vader de relatie tussen moeder en de kinderen ondermijnt. Hieruit blijkt dat het gebrek aan fysiek contact met een ouder niet in de weg hoeft te staan aan een alles ontwrichtende negatieve beïnvloeding. 

In landen als de Verenigde Staten en Canada is het al langer gebruikelijk om in ouderschapsplannen óók duidelijke afspraken te maken over de manier waarop de ene ouder het telefonisch contact met het kind onderhoudt op het moment dat het bij de andere ouder verblijft. In ons land gebeurt dat doorgaans alleen bij jongere kinderen, die contact met een ouder soms deels onderhouden via videobelmomenten. Naar mijn mening zou voor mogelijk misbruik van de mobiele telefoon ook aandacht moeten zijn in uitspraken over zorg- en omgangsregelingen. Dit opdat er in ieder geval een kader en daarmee enig houvast is. Een algemene bepaling waarin staat dat het contact met de éne ouder als het kind bij de andere ouder verblijft niet storend mag zijn biedt onvoldoende bescherming tegen kwaadwillende ouders. 

Vanaf diverse willekeurige sites, gevonden met de zoekslag co-parenting etiquette vond ik de navolgende nuttige regels/afspraken:

1. Een ouder mag het kind niet met een ‘geheime’ mobiele telefoon naar het huis van de andere ouder sturen om de ouder te bellen zonder eerst met de andere ouder te overleggen.
2. Tenzij er een specifieke behoefte is, mogen ouders niet vaker dan één keer per dag bellen of sms’en naar hun kinderen terwijl ze onder toezicht van de andere ouder staan.
3. Als de ouder niet onmiddellijk door het kind wordt beantwoord, mag die ouder niet blijven bellen.
4. Het telefoontje moet vrij kort en leeftijdsadequaat blijven. Het verdient aanbeveling ook goede afspraken te maken over het tijdstip en de maximale duur van het telefonisch contact.
5. Ouders mogen niet verwachten dat het kind een gedetailleerd verslag geeft van zijn/haar dagelijkse activiteiten.
6. Ouders moeten het kind niet uit gaan leggen wat het aan leuke activiteiten mist doordat het bij de andere ouder verblijft.
7. Ouders moeten het kind altijd privacy geven, zodat hij of zij vrijuit met de andere ouder kan praten. 

Een belangrijk aandachtspunt dus voor zowel het ouderschapsplan als uitspraken over de zorg- dan wel de omgangsregeling!  

Dit artikel wordt gepubliceerd in NJB 2025/68, afl. 2.

Afbeelding: © Shutterstock

Voetnoot

1 Hof Arnhem-Leeuwarden 22 juni 2023, ECLI:NL:GHARL:2023:6044; en Rb. Overijssel 6 april 2023, ECLI:NL:RBOVE:2023:1242.