In de aanloop naar de algemene verkiezingen van maart 2021 heerst er een oorverdovende stilte in Den Haag over de EU en de Europese samenwerking. Gegeven het feit dat de Tweede Kamer de regering eerder in een motie heeft gevraagd het streven naar ‘ever closer union’ uit de verdragen te schrappen, rijst de vraag of dit zwijgen de spreekwoordelijke stilte voor de storm vormt. Krijgen we na de verkiezingen onverwacht met een instabiel en onbetrouwbaar Nederland te maken? Leidt Brexit tot Nexit?
Brits voorbeeld
De vraag of Nederland het Britse voorbeeld om de EU te verlaten zal volgen, ligt geopolitiek misschien niet voor de hand, maar de voortekenen duiden op zwaar weer. De Nederlandse premier Rutte heeft, voorzichtig uitgedrukt, een tweeslachtige houding ten aanzien van de Europese samenwerking. Hij werpt zich graag op als tegenstander van zijn Vlaamse geestverwant Verhofstadt en diens pleidooi voor een Verenigde Staten van Europa. Rutte was zelfs de eerste regeringsleider op het continent die in 2013 openlijk steun gaf aan de oproep van de toenmalige Britse premier Cameron gaf om het streven naar een steeds hechter verbond tussen de volkeren van Europa op te geven. Achteraf bezien vormde de rede van Cameron het begin van Brexit. Toch houdt de Nederlandse premier hardnekkig vast aan zijn opvatting dat de EU alleen bestaansrecht heeft als een unie van staten. In een gedachtewisseling met de Nederlandse senaat bracht hij in 2016 met nadruk naar voren dat het Europees Parlement geen echt parlement is en dat de Europese Commissie geen politieke instelling mag zijn. Het spreken over Europese soevereiniteit is voor Rutte dan ook zoiets als vloeken in de kerk!
Een democratische Unie van democratische Staten
De tragiek van het meningsverschil tussen Rutte en Verhofstadt is dat de liberale kemphanen zich in een achterhaald conflict vastbijten. Hun visies zijn totaal verouderd! De Europese Unie heeft zich in werkelijkheid namelijk heel anders ontwikkeld. De EU kan in haar huidige vorm niet als een statenunie worden aangeduid en het streven naar een steeds hechter verbond tussen de volkeren van Europa heeft evenmin geleid tot de vorming van een Europese staat. De EU wordt niet alleen door staten gevormd, maar bestaat sinds 1992 ook uit burgers. Dankzij het burgerschap, dat krachtens het Verdrag van Maastricht werd ingevoerd, heeft de EU zich stapje voor stapje ontwikkeld tot een democratische Unie. Het unieke kenmerk van het Verdrag van Lissabon uit 2007 is dat het de EU inricht als een democratie zonder er een staat van te maken. Vanuit mondiaal perspectief vormt de EU de eerste democratische regionale organisatie op de wereld. De lidstaten zijn niet opgegaan in een federale Europese staat, maar delen de uitoefening van soevereiniteit op een aantal terreinen om gezamenlijke doelstellingen te realiseren. Het streven naar een ‘steeds hechter verbond’ heeft dus niet de opmaat voor een federale staat gevormd, maar leidt tot de opkomst van de EU als een democratische Unie van democratische Staten.
Wel de lusten, niet de lasten?
In een debat dat vlak voor de verkiezingen voor het Europees Parlement in april 2019 werd gehouden, leek de Tweede Kamer der Staten-Generaal minister-president Rutte op zijn wenken te bedienen door de regering in een motie te verzoeken het streven naar een steeds hechter verbond uit de verdragen te schrappen. Dezelfde Tweede Kamer lijkt dit voorportaal van Nexit inmiddels weer verlaten te hebben. In een van de laatste vergaderingen voor het huidige verkiezingsreces stemde de volksvertegenwoordiging namelijk in met het voorstel van de regering om het eigenmiddelenbesluit van de EU goed te keuren. Dit besluit regelt onder meer de financiering van het coronaherstelfonds, waarmee de EU de strijd tegen de covid-pandemie heeft aangebonden. De Tweede Kamer wekt zo de indruk tegen het streven naar ‘ever closer union’ te zijn, maar er wel de vruchten van te willen plukken. De Nederlandse kiezer doet er dus verstandig aan de stilte rond Europa tijdens de komende verkiezingscampagne luidkeels te doorbreken!
Afbeelding: pixabay
