Artikelen van Ybo Buruma
Tijdschrift
NJB 19 (2025)
Rechter en wetgever in een ‘chicken game’?
De civiele rechter wordt steeds indringender geconfronteerd met de vraag hoe hij moet omgaan met de in effectiviteit en niet-naleving van rechterlijke beslissingen in algemeenbelangacties tegen de Staat. In plaats van als constitutionele partners samen te werken, dreigen rechter en politiek tegenover elkaar te komen staan. Een mogelijke uitweg uit deze patstelling is om te focussen op (het verfijnen van) de mogelijkheden van de rechter om bij de vormgeving van rechterlijke bevelen in algemeenbelangacties, oog te hebben voor de effectiviteit daarvan en de naleving te verzekeren. Rechtsvergelijkend onderzoek brengt hiervoor mogelijke oplossingsrichtingen aan het licht. De wetgever zou de rechter (procesrechtelijk) meer ruimte kunnen bieden bij de vormgeving van mogelijke remedies, alsmede bij het waarborgen van naleving daarvan, zodat hij meer mogelijkheden krijgt om een remedie te kiezen die niet alleen effectief is, maar ook beter afgestemd kan worden op de oorzaken van het onrechtmatige overheidsoptreden. Voor de rechter geldt dat hij nu al binnen het bestaande civiele procesrecht fijnmaziger en creatiever te werk zou kunnen gaan.
Besprekingen van de vier NJV-preadviezen: Vertrouwen is goed, controle is beter?
Oh, oh, Den Haag - Over de Haagse noodverordening NAVO-top
In de week van de NAVO-top gaat Den Haag deels op slot. De sleutel daarvoor ligt in de handen van burgemeester Van Zanen. Hij heeft op grond van zijn openbare ordebevoegdheid een Verordening ter handhaving openbare orde NAVO-Top Den Haag 2025 afgekondigd. Die regelt ingrijpende beperkingen op de vrijheid van inwoners en bedrijven zoals gebiedsverboden en voorwaarden aan wat het gebied in mag. Het gebruikte standaardmodel voor noodverordeningen levert – in strijd met de geest van ons staatsnoodrecht – levensgrote onopgeloste rechtvaardigingsvragen op over de maatregelen.
Blog
Loyaliteit en rechtsstaat
Bij het politieke ambacht hoort het om vuile handen te maken. Er zijn echter grenzen, bijvoorbeeld als de rechtsstaat in het geding raakt. Dan dreigt politieke loyaliteit op een criminele transactie te gaan lijken: ik bescherm jou als jij mijn vuile klussen opknapt. En omgekeerd.
Blog
De onzichtbaren
De overlast die sommigen van die migranten nu geven moet de trigger zijn om te beseffen dat goede intenties en een papieren werkelijkheid niet meer genoeg zijn om aan hun onrechtvaardige realiteit een eind te maken.
Blog
Hard-rechts en de rechtspraak
Ik ben benieuwd of de rechters die over de eisen in deze politiek gevoelige strafzaken moeten oordelen uiteindelijk in staat zullen zijn de juiste balans te vinden.
Blog
De Trias Politica en Ter Apel
Rechters houden vanuit hun onafhankelijke rol rekening met de taken en mogelijkheden van de andere machten van de trias. Omgekeerd zou het politieke bestuur moeten voorkomen dat de uitspraken van de rechter niet (kunnen) worden nageleefd en ook dat de rechter wetten moet toepassen waarvan bij voorbaat duidelijk is dat ze onhoudbaar zijn.
Blog
‘De gebroken belofte van de rechtsstaat’
Vanuit het burgerperspectief blijkt één punt met vrijwel alle behandelde onderwerpen verweven te zijn: luisteren (als overheid) en gehoord worden (als burger).
Blog
De Klima-zaak en de rol van de rechter
In dit prachtarrest is onderkend dat het één ding is om de margin of appreciation van staten met betrekking tot de noodzaak van het bestrijden van de klimaatverandering te beperken en iets anders om voor te schrijven hoe ze dat moeten doen.
Tijdschrift
NJB 9 (2024)
Less is more?
De afgelopen jaren rezen meerdere rechtmatigheidsvragen over het optreden van de NCTV, in het bijzonder over internetmonitoring. Voor bepaalde activiteiten bleek een wettelijke basis te ontbreken. De regering heeft de ‘gaten’ in de rechtsgrondslagen willen dichten met wetgeving. De nu aan genomen NCTV-wet biedt grond slagen voor het verwerven, het verwerken en het verspreiden van persoonsgegevens. Deze bijdrage richt zich op de gekozen juridische verankering van zogeheten ‘trend- en fenomeenanalyses’ en de staatsrechtelijke positionering van de NCTV. De bespreking daarvan mondt uit in een betoog voor het onderbrengen van de NCTV, de AIVD en de MIVD in één overkoepelend wettelijk kader met een sluitend toezichtstelsel.
Kennis en ervaring met het recht maakt burger realistischer
Kennis van het recht is van groot belang voor burgers. Het is belangrijk dat zij weten waar zij terecht kunnen als zij een juridisch probleem hebben dat zij niet zelf kunnen oplossen. Het helpt als zij weten wat zij wel of juist niet kunnen verwachten van het rechtssysteem. Wat weet de gemiddelde burger eigenlijk over het recht en de werking daarvan? En welke factoren hebben hier invloed op? Dat wordt in dit artikel onderzocht. Om kennisvergaring over het rechtssysteem beter mogelijk te maken, dient het rechtssysteem zich in ieder geval open en responsief op te stellen naar de ‘gewone’ burger, ook als die niet hoogopgeleid is.
Getuigenbescherming
Er is een dringende behoefte bij het OM aan een wettelijke regeling die duidelijk maakt welke afspraken in het kader van getuigenbescherming kunnen worden gemaakt. Een wettelijk vastgelegde arbitragemogelijkheid zou daar onderdeel van uit moeten maken. Toetsing van getuigenbeschermingsovereenkomsten door de rechtercommissaris draagt echter niet bij aan een verbetering van het stelsel getuigenbescherming, integendeel.
In Memoriam - Dries van Agt, Willibrord Davids, Willem van Schendel
Mr A.A.M. van Agt was jurist. Natuurlijk was hij tussen 1977 en 1982 ook minister-president van Nederland en daarvoor Minister van Justitie. Maar hij was geen politicus pur sang en bleef tot op het laatst met oud-collega’s van de Nijmeegse rechtenfaculteit contact houden. Onder zijn speelse schwung en ontregelende humor school een scherp denkend jurist die probeerde zijn inzichten te laten doorwerken in zijn politieke handelen.
Uit de Rechtbank Assen kwam hij in 1986 naar de Hoge Raad, waar hij in 1998 vicepresident werd en in 2004 president. Begonnen als kandidaat-notaris, een poosje werkzaam op Curaçao, tussen 1975 en 1980 verbonden aan de vakgroep notarieel recht van de Rijksuniversiteit Groningen en sindsdien tot aan zijn pensionering in 2008 lid van de rechterlijke macht. Willibrord Davids verenigde niet alleen zijn kennis en ervaring in de wetenschap, het notariaat en de rechterlijke macht, maar ook in het civiele recht en het strafrecht.
Zijn verschijning was flamboyant. Afgekleed naar de laatste Italiaanse mode, doorgaans met pochet en hoed. Het was een feest om door hem aangesproken te worden. Hij deed velen dat plezier. Het verhaal gaat dat hij zelfs toeristen die zaten uit te rusten voor zijn huis in Amsterdam met belangstellende vragen bestookte terwijl hij ze koffie met een koekje aanbood. Met koekjes deed hij dagelijks ook zijn ronde in de Hoge Raad. ‘Management by cookie’ – om van iedereen ongeacht rang of stand te horen hoe het ging, een ideetje te opperen, te vertellen over de laatste opera die hij had gezien. Nieuwsgierig en gulzig naar mensen en voor velen een steun en toeverlaat. Zo was de geliefde vicepresident in de Hoge Raad der Nederlanden, Willem van Schendel.
Blog
Inlichtingendiensten van de politie
Misschien is het wettelijk onderscheid tussen de verschillende Inlichtingendiensten van de politie te zeer gedacht vanuit het systeem van de overheid en te weinig vanuit de praktijk van de politiemensen en de leefwereld van de burgers.
Blog
Lessen van 2023
Het afstandelijke recht dat vooral betrekking heeft op fundamentele vrijheden en verdelingskwesties biedt een taal om het gesprek te beginnen, ook als mensen elkaar vanwege morele noties ten diepste haten.
