Op 13 oktober 2020 heeft de Eerste Kamer de wet Amicus curiae en kruisbenoemingen bij de hoogste bestuursrechters aangenomen. Kruisbenoemingen kunnen een positief effect hebben op de rechtseenheid en rechtsontwikkeling in het bestuursrecht. De inzet van de grote kamer en de dubbelbenoemde rechters kan niet alleen bijdragen aan harmonisering van bestaande rechtspraak, maar kan ook zorgen voor een gezamenlijke koers in de rechtsvorming. Amici curiae kunnen hierbij de nodige informatie inbrengen. Aan de figuur van amicus curiae zijn risico’s verbonden, maar deze kunnen grotendeels geneutraliseerd worden door een goed doordachte toepassing van het instrument. De rechter heeft vanwege de summiere regeling de vrijheid om te experimenteren. Ook de wetenschap kan participeren als amicus. In het beste geval ontstaat zo een debat tussen rechter en wetenschap, wat de rechtsvorming enkel ten goede kan komen.

[verder lezen in NAVIGATOR]

Een rechtsstaat komt daadwerkelijk in gevaar als het niet duidelijk meer is wie bevoegd is tot vernietiging van onwelgevallige beslissingen van de ander, en hoe en met welke reikwijdte. Wat is de bron van het probleem in de discussies die momenteel gaande zijn? Om die te achterhalen is een blik op de historie behulpzaam. Dan wordt helder dat oordelen die het gezag over algemene belangen betreffen, horen aan de overheid; maar dan wel een overheid zonder het verhullende masker van ‘rechter’. Oordelen over ‘civil rights and obligations’ mogen, ook verdragsrechtelijk, echter alleen toekomen aan onafhankelijke en onpartijdige ‘echte’ rechters.

[verder lezen in NAVIGATOR]

Op 9 december 2020 besliste de Haagse voorzieningenrechter in een door de Stichting Viruswaarheid aangespannen procedure dat de Staat het gebruik van de PCR-test bij de bestrijding van het coronavirus niet hoeft te staken. Ook oordeelde de rechter dat de overheidscommunicatie over het coronavirus niet hoeft te worden te aangepast. Daarmee werden beide vorderingen van de Stichting Viruswaarheid verworpen. Hoezeer men deze uitspraak ook moge toejuichen of betreuren, de argumentatie waarvan de voorzieningenrechter zich blijkens het vonnis bedient is op ten minste één punt ondeugdelijk.

[verder lezen in NAVIGATOR]

De stuurgroep van de DenkTank MDMA-beleid publiceerde eind 2020 een rapport over de ontwikkeling van een rationeel MDMA-beleid. Het rapport is gebaseerd op een objectiverende wetenschappelijke benadering die zich losmaakt van ideologische politieke strijd. Uit een vergelijking van verschillende beleidsopties komt een Optimaal Model naar voren dat de minste schade blijkt op te leveren voor mens en maatschappij: regulering van de productie en van de aan- en verkoop van ecstasy, kwaliteitsbewaking, monitoring van het gebruik en een hardere aanpak van de misdaad. Minister van Justitie en Veiligheid Grapperhaus wijst dit model echter rigoureus af. Hij hamert op het gevaar van ‘ondermijning’ door de onderwereld van de legale bovenwereld. Wat pleit er voor en tegen invoering van het optimale model?

[verder lezen in NAVIGATOR]

Langzaam maar zeker wordt duidelijk dat de problemen bij de Belastingdienst nog veel groter zijn dan de toeslagenaffaire die nu in de schijnwerpers staat. Inmiddels is ook duidelijk dat verboden praktijken zoals het gebruik van etnisch profileren en geheime zwarte lijsten al veel langer plaatsvinden, soms al jaren, ook bijvoorbeeld bij de inkomstenbelasting. Over andere overheidsinstanties komen eveneens steeds meer signalen naar buiten dat gegevens worden gedeeld en geanalyseerd in strijd met de regels. Burgers weten daar niet van en kunnen zich er nauwelijks tegen verweren.

[verder lezen in NAVIGATOR]

In 2018 is in Groot-Brittannië de Automated and Electric Vehicles Act (AEVA) aangenomen. De AEVA bepaalt onder meer dat zelfrijdende voertuigen een speciale verzekering dienen te hebben en creëert een risicoaansprakelijkheid voor de verzekeraar of de voertuigeigenaar. Ook in Nederland spelen vragen naar aansprakelijkheid bij autonoom rijdende voertuigen. In dit artikel wordt bezien in hoeverre het regime dat door de AEVA wordt geïntroduceerd, ook buiten Groot-Brittannië mogelijke problemen rond aansprakelijkheid bij schade veroorzaakt door zelfrijdende voertuigen kan helpen oplossen. Om die vraag te beantwoorden worden eerst enkele algemene punten uiteengezet met betrekking tot aansprakelijkheid voor zelfrijdende auto’s die schade veroorzaken. Dit wordt geïllustreerd aan de hand van een casus met betrekking tot productaansprakelijkheid voor een defect zelfrijdend voertuig die zich zou kunnen voordoen in de nabije toekomst. Daarna wordt de AEVA in nader detail belicht, om tot slot te beschouwen of het regime van de AEVA ook bruikbaar kan zijn buiten Groot-Brittannië.

Lees het hele artikel in Navigator.

Door de zaken Julio Poch en Ridouan T staat de wijze van verkrijging van rechtsmacht over verdachten in het buitenland volop in de belangstelling. Er is kritiek te vernemen op wat er in deze zaken is voorgevallen. Maar tussen ontvoering en een reguliere uitlevering zitten diverse tinten grijs, die echt niet allemaal tot de conclusie van onrechtmatigheid leiden bij verkrijging van rechtsmacht over een verdachte.

Lees het hele artikel in Navigator.

Op 17 december heeft de procureur-generaal twee vorderingen tot cassatie ingesteld die de Hoge Raad in de gelegenheid stellen de nodige duidelijkheid te scheppen over de juiste uitleg van artikel 2 lid 2 Wet toetsing levensbeëindiging op verzoek en hulp bij zelfdoding; het artikel dat euthanasie op grond van een schriftelijke wilsverklaring mogelijk maakt. In het NJB van 7 februari 2020 hebben drie auteurs al aandacht aan de vorderingen besteed. In dit artikel wordt dieper ingegaan op het betoog van de P-G en een viertal punten aan de orde gesteld waarop de redenering van de P-G niet of niet geheel bevredigend wordt geacht.

Lees het hele artikel in Navigator.

Met zijn bijdrage in dit blad van 21 februari opent mijn oud-collega Jessurun d’Oliveira een prikkelend debat over de komende kabinetsplannen tot modernisering van de bestaande juridische regelgeving van dubbele nationaliteiten. Hij ziet daarbij echter één belangrijke en primaire optie over het hoofd, en wel die van volledige afschaffing van iedere dubbele nationaliteit; en daarmee van het hele probleem. Wie terugkeert naar de wortels van een probleem zal zich immers eerst moeten afvragen of men dit niet beter radicaal kan uitroeien.

Lees het hele artikel in Navigator.

Twan Tak doet me de eer aan met me in discussie te gaan. Hij wil meervoudige nationaliteit met tak en wortel uitroeien door iedereen het recht te geven vrij een nationaliteit te kiezen, maar dan ook maar één: "ware democratie vereist dat ieder individu in volle vrijheid zelf zijn eigen nationaliteit mag en moet kiezen".
Zijn voorstel is niet radicaal genoeg als hij de afschaffing van iedere dubbele nationaliteit bepleit. Hij heeft het oog alleen op de situatie waarin iemand vrijwillig een andere nationaliteit krijgt, door optie of naturalisatie. De meeste bipatriden krijgen intussen meer dan een nationaliteit door geboorte, en hebben daarbij geen enkele keus.

Lees het hele artikel in Navigator.

Bekijk dit nummer in Navigator.

In deze bijdrage wordt ingegaan op de Wet hervorming herziening ten voordele en de recente evaluatie daarvan. Daarbij komen de wettelijke wijzigingen aan de orde en wordt onder meer stilgestaan bij de belangrijkste bevindingen en conclusies naar aanleiding van de uitgevoerde evaluatie. Geconcludeerd wordt dat de mogelijkheden om een afgesloten strafzaak herzien te krijgen, zijn verruimd, zonder dat de herzieningspoorten wagenwijd zijn opengezet. De wet is doeltreffend te noemen. Er zijn echter wel enkele knelpunten gesignaleerd die de werking van het rechtsmiddel herziening zouden kunnen frustreren.

Lees het hele artikel in Navigator.

In het kader van de bescherming van meerderjarigen en (on)bekwaamheid komt in deze bijdrage de wettelijke regeling van de curatelen, beschermingsbewinden en mentorschappen (cbm’en) aan de orde. Deze regeling scoort goed als het gaat om rechtszekerheid en -bescherming, maar het van rechtswege handelingsonbekwaam c.q. -onbevoegd worden verhoudt zich wel slecht met het uitgangspunt om die autonomie maximaal te honoreren. Is deze automatische aantasting van legal capacity wel te rechtvaardigen met een beroep op artikel 8 lid 2 EVRM?

Lees het hele artikel in Navigator.

Op 1 januari is de Algemene wet bestuursrecht (Awb) 25 jaar geworden. Zij zou volgens de wetgever als codificatie, van nu eindelijk ook ons bestuursrecht en bestuursprocesrecht, de Nederlandse burgers verrijken met verhoogde rechtsbescherming. Wat is daarvan gekomen?

Lees het hele artikel in Navigator.

Buurtrechter, vrederechter, spreekuurrechter, burenrechter, wijkrechter, regelrechter, ‘community court’, … aan creativiteit in de rechtspraak ontbreekt het niet. Laagdrempelige rechtspraak, ook wel maatschappelijk effectieve(re) rechtspraak geheten, krijgt in Nederland steeds meer vaste grond onder de voeten. In de praktijk gaat de aandacht vooral uit naar het civiele recht. Is het niet hoog tijd voor het bestuursrecht om aan te haken?

Lees het hele artikel in Navigator.

De namen Lindenbaum en Cohen zijn ook na honderd jaar nog steeds springlevende namen in de rechtspraktijk en het onderwijs, vanwege een (civiel) arrest van de Hoge Raad. Het ging om een zakelijk conflict tussen twee natuurlijke personen. Een van Lindenbaums ‘bedienden’ was door Cohen overgehaald aan hem bedrijfsinformatie over Lindenbaums bedrijf te verklappen, waardoor Lindenbaum, zo stelde hij, in zijn bedrijf ernstig was benadeeld. Was dat onwetmatig of onrechtmatig?

Lees het hele artikel in Navigator.

Rapporten van het NFI kennen regelmatig terugkerende problemen. Die worden in dit artikel aan de hand van een enkel NFI-rapport, waarin een aantal van die problemen samenkomt, onderzocht. Een deel van deze problemen wordt veroorzaakt door staand beleid van het NFI en geldt derhalve voor elk rapport. Het ware verstandig om de rapportering door het NFI en de kwaliteit ervan eens systematisch te onderzoeken. Naast de aan de hand van deze casus gerapporteerde problemen heeft het verkort rapporteren door de NFI, een efficiency-maatregel die sinds kort standaard wordt gehanteerd, tot gevolg dat de verdediging buitenspel wordt gezet. Het maakt het onmogelijk om serieus over een NFI-rapport te discussiëren.

Lees het hele artikel in Navigator.

De Tijdelijke Commissie Evaluatie Wet op de Parlementaire Enquête (TCEWPE) heeft eind februari, kort voor de verkiezingen, haar werkzaamheden afgerond via het aanbieden van een rapport waarin drie parlementaire enquêtes worden geëvalueerd. Het rapport is behoorlijk evenwichtig van toon. De commissie heeft zich niet laten ‘meeslepen’ door soms wellicht wat door emotie ingegeven oproepen van recente enquêtecommissies, maar zuiver afgewogen wat er wel en niet zou moeten worden veranderd in het stelsel van de Wet op de parlementaire enquête, en waarom dat zo is. Bij een viertal knelpunten wordt in deze bijdrage stilgestaan.

Lees het hele artikel in Navigator.

Het eerder dit jaar in het NJB gepubliceerde pleidooi voor meer aandacht in het juridisch onderwijs voor kritische reflectie op het positieve recht vanuit andere wetenschapsgebieden is sympathiek en noodzakelijk. Integratie van dit analyseniveau in bestaande cursussen zou echter teveel vergen van de docenten. De grenzen tussen opleidingen zouden moeten vervagen, zodat studenten minors kunnen volgen of duaal of parallel twee programma’s kunnen volgen. Zo kan de student de benodigde kennis om kritisch te kunnen reflecteren bij de bron gaan halen.

Lees het hele artikel in Navigator.

Hun afschuw van de uitingen op Geen Stijl is invoelbaar, maar dat burgers buiten de strafrechtelijke kanalen om de uitingsvrijheid vanwege de inhoud van uitingen trachten te beperken en dat ministers dat onderschrijven, past naar het oordeel van de auteur niet bij een democratische rechtsstaat.

Lees het hele artikel in Navigator.

In NJB 8 (2017/420) trof ik weer eens een verhandeling aan over het normaliseren van ambtenaren, in dit geval door professor Barentsen. Het is opvallend dat bij al dit soort bijdragen steeds uitsluitend aandacht wordt geschonken aan de technische kant van het ‘omturnen’ van de oude ambtenaren naar ‘normale’ werknemers, met ‘normale’ arbeidscontracten en arbeidsvoorwaarden.

Lees het hele artikel in Navigator.