Met de toenemende betrokkenheid van mensen bij andere dieren wordt de vraag steeds interessanter hoe dit engagement haar weerslag zou kunnen vinden in de structuren van de moderne democratische rechtsstaat. Terwijl men in Nederland voorlopig voldaan achterover lijkt te leunen na de civielrechtelijke erkenning dat dieren ‘geen zaken’ zijn, zijn de ontwikkelingen op het gebied van dierenrecht in het buitenland in volle gang. Zo kennen verscheidene constituties van Europese landen inmiddels een bepaling die de zorg voor dieren tot een verantwoordelijkheid van de staat verklaart. In deze bijdrage wordt onderzocht of deze optie ook voor Nederland interessant zou kunnen zijn. Is het wenselijk dieren via een staatsdoelstelling in de Grondwet een plek in de constitutionele structuren van de Nederlandse staat te bieden?

Lees het hele artikel in Navigator.

Dit artikel gaat over verschillende perspectieven op het huidige systeem van conflictoplossing en de waarde van mediationwetgeving voor een verbetering daarvan. Na een gezamenlijke inleiding waarin ze de hoofdlijnen schetsen van de ontwikkelingen van wetgeving op het gebied van mediation geven de auteurs ieder hun eigen opinie. Vervolgens verwoorden zij hun gezamenlijk gedragen aanbevelingen onder andere waar het mediationwetgeving betreft.

Lees het hele artikel in Navigator.

Doordat Frankrijk recent als tiende lidstaat van de Raad van Europa het Zestiende Protocol bij het EVRM heeft geratificeerd, zal het protocol op 1 augustus 2018 in werking treden. Nederland heeft het protocol, dat het mogelijk maakt om ‘advisory opinions’ te vragen aan het Europees Hof voor de Rechten van de Mens, nog niet geratificeerd, maar heeft zich bij de totstandkoming actief opgesteld. Ratificatie is nabij: het goedkeuringswetsvoorstel ligt thans bij de Eerste Kamer. In deze bijdrage wordt de betekenis van het Zestiende Protocol in kaart gebracht met bijzondere aandacht voor strafrechtelijke kwesties.

Lees het hele artikel in Navigator.

In de jaren zestig waren er de Russell-tribunalen, in de eerste plaats tegen de VS, om de Vietnamoorlog aan de kaak te stellen. Dat was een initiatief van Bertrand Russell en Jean-Paul Sartre. De vorm was die van een rechtszaak, met een aanklager, een dagvaarding en een juridische kwalificatie van de feiten, doorgaans in termen van het internationaal (straf)recht. En er waren veel getuigen die hun ervaringen met de verdachte staat uitdroegen. Het oordeel kwam van een internationaal tribunaal van gerespecteerde juristen en intellectuelen gelieerd aan ngo’s op het gebied van de vrede en mensenrechten en het betrof doorgaans een veroordeling bij verstek, want staten plegen zich voor zo’n niet-officieel forum niet te verdedigen, hoewel daartoe nadrukkelijk uitgenodigd. Deze tribunalen waren vanzelfsprekend vooral op de publieke opinie gericht, politieke mobilisatie was het doel.

Lees het hele artikel in Navigator.

De geschiedschrijving van de Rijkdagbrand concentreert zich in Nederland om de figuur van Marinus van der Lubbe en zijn dramatisch einde. De Duitse naoorlogse geschiedenis van die brand is echter uitvoerig en de strijd om de waarheid over het hoe en waarom en door wie wordt tot op de dag van vandaag met grote verbetenheid gevoerd. De discussie over de dader(s) in Duitsland is opvallend grimmig verlopen en nog niet ten einde. Deels is deze alleen te begrijpen in het licht van de ongemakkelijke positie van de rechterlijke macht in het na-oorlogse Duitsland.

Lees het hele artikel in Navigator.

DNA-bewijs geldt als ‘hard’: over de conclusies zou weinig discussie mogelijk zijn. Door nieuwe technologieën worden tegenwoordig echter vaker DNA-mengprofielen en onvolledige profielen verkregen. Deze zijn veel minder eenduidig dan volledige DNA-profielen. Op verzoek schreven DNA-deskundigen uit verschillende landen een DNA-rapport over dezelfde casus met daarbij verschillende typen DNA-profielen. Hun rapporten wijken sterk van elkaar af, evenals hun conclusies over de DNA-profielen. Juridische lezers oordelen vervolgens verschillend over de casus en de conclusies. DNA-bewijs is dus niet altijd ‘hard’ en er zijn reële risico’s voor de waarheidsvinding. De auteurs doen suggesties om een juiste rechterlijke oordeelsvorming over DNA-rapporten te bevorderen.

Lees het hele artikel in Navigator.

De Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State heeft op 18 november 2015 een belangrijke uitspraak gedaan over de gaswinning in Groningen. Zij heeft het besluit van de minister van Economische Zaken waarmee hij op grond van de Mijnbouwwet had ingestemd met de voortzetting van de gaswinning vernietigd. Naar haar oordeel is de motivering van de belangenafweging waarop dat besluit berust niet deugdelijk. De minister zal bij zijn nieuwe besluit op basis van een nieuwe belangenafweging moeten beoordelen of ter bescherming van het recht op leven, het recht op respect voor het privéleven en de woning, en het recht op eigendom (verdere) beperkingen van de gaswinning moeten worden voorgeschreven. Deze bijdrage bespreekt deze uitspraak.

Lees het hele artikel in Navigator.

Laatst werd ik op een bijzonder vonnis gewezen van de Rechtbank Rotterdam. Het betreft een nogal doorsnee winkeldiefstal met een interessant procesrechtelijk staartje. Het komt er kortweg op neer dat door het OM aan verdachte het doen plegen van winkeldiefstal ten laste is gelegd, maar de tenlastelegging aldus de politierechter ‘berust op [hetzij] onvoldoende kennis van het geldende recht, hetzij op onzorgvuldige kennisname van het dossier, hetzij op beide. Immers, het doen plegen valt niet te bewijzen, nu de diefstal reeds door de verdachte was voltooid op het moment dat zij de tas met stukken vlees aan haar kleinzoon gaf. In zoverre dient vrijspraak te volgen.’

Lees het hele artikel in Navigator.

De politieke en maatschappelijke aandacht voor de ontzetting uit beroep of ambt lijkt ongekend groot. Vanuit de politiek wordt benadrukt dat een ontzetting uit beroep of ambt steeds meer als middel kan worden ingezet om te voorkomen dat een persoon in de uitoefening van zijn beroep verwijtbaar handelt. Of de strafrechtelijke en/of tuchtrechtelijke route wordt bewandeld lijkt hieraan ondergeschikt. Dit kan tot onwenselijke resultaten leiden. Een punitiever wordend tuchtrecht en een meer op ‘facilitators’ gericht strafrechtelijk beleid in zwaardere gevallen dwingen tot een gereguleerde afstemming tussen toezichthouder en Openbaar Ministerie over de vraag welke weg bewandeld dient te worden; het strafrecht of het tuchtrecht. Indien de zorgvuldigheid van het handelen van de beroepsbeoefenaar centraal staat, dient het primaat bij het tuchtrecht te liggen.

Nadat de Hoge Raad de herzieningsaanvraag van ‘De zes van Breda’ gegrond verklaarde heeft het Hof Den Haag de veroordelingen gehandhaafd. In een internetfilmpje geeft de Haagse persrechter een uitgebreide uitleg over de beweegredenen van het hof. Wie dat filmpje bekijkt, raakt inderdaad gemakkelijk overtuigd van de schuld van de zes veroordeelden. In deze bijdrage wordt die ogenschijnlijke duidelijkheid onder de loep genomen. Er is in deze zaak veel twijfel over de schuld van de verdachten naar voren gebracht. Die twijfel rechtvaardigt dat de rechter in een zaak als deze de bewijsmiddelen en de ontlastende informatie steeds bekijkt vanuit zowel een onschuldig als een schuldig scenario. Maar het arrest van het hof leest alsof de overtuiging van schuld hier de enige optie was.

In deze bijdrage wordt aandacht gevraagd voor het gebrek aan zicht op en toetsing van de kwaliteit van de pleegzorgplaatsing van broers en zussen. Op het gebied van rechtsbescherming aan zogenoemde brusjes bij uithuisplaatsing heerst een oorverdovende stilte. Nu het recht op gezinsleven tussen broers en zussen wordt beschermd door artikel 8 EVRM mag een beslissing broers en zussen te scheiden slechts worden genomen na een zorgvuldige afweging van belangen, waarbij broers en zussen bescherming verdienen tegen willekeurige inmenging op dat beschermde recht om samen op te groeien. Rechters zouden hiervoor een uniform toetsingskader moeten ontwikkelen.

In december 1993 was ik in gezelschap van een aantal advocaten uit verschillende Europese landen in Diyarbakir, de belangrijkste Koerdische stad in Oost-Turkije. Doel van de reis was trachten door onze aanwezigheid enige invloed uit te oefenen op de manier waarop de Turkse staat zou omspringen met zestien advocaten die daar waren opgepakt en vervolgd zouden worden voor schimmige delicten en fictieve feiten, in feite neerkomend op steun aan de PKK.

In vervolg op de reddingsoperatie van grote Nederlandse banken door de Nederlandse staat die resulteerde in de nationalisering van onder meer ABN AMRO dient zich nu ruim vijf jaar later de vraag aan of het wenselijk is de genationaliseerde banken weer (deels) te privatiseren. Minister Dijsselbloem deelde in een brief aan de Tweede Kamer mee dat ABN AMRO, het meest bekende voorbeeld van een genationaliseerde bank, onder voorwaarden ‘terug kan naar de markt’. Als dit gaat gebeuren, op welke wijze zou dit dan het beste kunnen worden vormgegeven, om een herhaling van een beursstrijd zoals zich in 2007 rond ABN AMRO voordeed, te voorkomen? Auteurs pleiten voor een certificeringssysteem waarbij de certificaathouders in ‘vredestijd’ door middel van een verstrekte volmacht stemmen in de AvA. In ‘oorlogstijd’ wordt het stemrecht uitgeoefend door een Stichting die zich daarbij richt op het vennootschappelijk belang van ABN AMRO en de langetermijnbelangen van de certificaathouders.

Het is feest deze dagen: het Koninkrijk der Nederlanden bestaat 200 jaar, de Hoge Raad der Nederlanden 175 jaar, en in 2015 fungeert de Hoge Raad 50 jaar als volwaardig cassatierechter in de Caribische rechtsorde. Zoals vaker op verjaardagen van honderdplussers, komt na de champagne de vraag op hoe lang de jarige het nog zal maken. Deze bijdrage geeft drie redenen waarom de Hoge Raad het als partner van de Cariben waarschijnlijk langer volhoudt dan de Nederlandse Staat.

Het karakter van de ontnemingsmaatregel is (normatief) reparatoir van aard met als grondslag dat misdaad niet mag lonen (correctieve justice), gericht op het herstel van de oorspronkelijke financiële situatie van de veroordeelde. De effectiviteit van de maatregel wordt aangetast wanneer de veroordeelde door matiging van de hem opgelegde betalingsverplichting in verband met het tijdsverloop het ongestoorde bezit van zijn wederrechtelijk verkregen voordeel (deels) kan behouden. Dat dit in de praktijk gebeurt, is onwenselijk en eigenlijk een vorm van witwassen.

Na een korte periode van klimaatsverbetering in de beginperiode van de regering Erdogan of was het vooral window dressing? wordt het de laatste tijd steeds duidelijker dat het bewind van de islamitische AK partij in Turkije op rechtsstatelijk gebied geen haar beter is dan dat van zijn oppressieve voorgangers. Met name journalisten en advocaten moeten het weer als vanouds ontgelden. Een persoonlijke ervaring.