Besluitvorming op basis van algoritmen heeft de plaats ingenomen van menselijke oordeelsvorming op basis van vuistregels. De komst van algoritmische toepassing van het bestuursrecht heeft veel goeds gebracht. Maar deze transformatie roept ook nieuwe vragen op over discretionaire ruimte en over de controle op de bureaucratie. Vanouds zijn er zorgen over de democratische en rechtsstatelijke beheersing van grootschalige overheidsbureaucratieën. Als de discretionaire ruimte zich verplaatst naar systeemontwikkelaars, software engineers, data professionals en artificiële intelligentie, moet ook een herbezinning volgen op de controle hierop.

Lees het hele artikel in Navigator.

In deze bijdrage wordt verkend hoe geautomatiseerde besluitvorming door de overheid zich verhoudt tot het verbod op geautomatiseerde besluitvorming zoals neergelegd in artikel 22 Algemene verordening gegevensbescherming. Dit verbod blijkt van toepassing op geautomatiseerd tot stand gekomen besluiten in de zin van de Algemene wet bestuursrecht. Wanneer een besluit niet ‘uitsluitend’ is gebaseerd op geautomatiseerde verwerking, dan is het verbod niet van toepassing. Een uitzondering op het verbod neergelegd in artikel 22 AVG is mogelijk wanneer daar op nationaal niveau een wettelijke grondslag voor is. Een zoveel mogelijk specifieke wettelijke grondslag zou daarbij de voorkeur hebben. In dat geval wordt de wetgever namelijk gedwongen om bewust stil te staan bij de noodzakelijkheid en proportionaliteit van het gebruik van een algoritme en na te denken over de benodigde waarborgen.

Lees het hele artikel in Navigator.

Recent publiceerde de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) een policy brief met aanbevelingen voor een toekomstig preventief gezondheidsbeleid. Dit vanuit, zoals de titel van het rapport stelt, ‘een realistisch perspectief op de sociaal economische gezondheidsverschillen’. Als huisarts werkzaam in een sociaal zwakke wijk heb ik deze policy brief gelijk gelezen. Tot welke aanbevelingen komt de WRR? Kort en krachtig: wees er vroeg bij (van ‘foetus tot 18 jaar’), focus op achterstandsgroepen (dat wil zeggen mensen met een lage sociaal-economische status) en concentreer je op de grote leefstijlproblemen roken, alcohol en overgewicht. Wat is de nieuwswaarde van dit rapport? Draait de WRR in zijn rapport niet om de hete brij heen, namelijk het feit dat preventie in de kern een zaak is van geld(gebrek)? En hoe verhoudt dit alles zich tot het verkleinen van de sociaal-economische verschillen? Naar mijn weten begeven we ons hier op het terrein van de grondrechten, niet in de laatste plaats het recht op gezondheid.

Lees het hele artikel in Navigator.

Het Oekraïnereferendum heeft een aantal politici genezen van de vurige wens om burgers via referenda bij het wetgevingsproces te betrekken. Zo is het voorstel tot wijziging van de Grondwet strekkende tot de invoering van een bindend referendum in tweede lezing gesneuveld en wordt de Wet raadgevend referendum waarschijnlijk ingetrokken waarbij een referendum over die intrekkingswet onmogelijk is. Dit artikel beschrijft wat voor een hersenkraker het voor de regering moet zijn geweest om het wetsvoorstel voor de intrekking van de Wet raadgevend referendum zo op te stellen dat een referendum over die intrekkingswet onmogelijk werd.

Lees het hele artikel in Navigator.

Bij het besluit om de Wet raadgevend referendum (Wrr) af te schaffen duiden de gebruikte argumenten eerder op noodzaak tot verbetering van de Wrr dan op noodzaak tot afschaffing. Het gebrek aan inhoudelijke overwegingen over het ontwerp van referenda volgt een trend die is ingezet bij het instellen van de Wrr. De introductie van de opkomstdrempel in de Wrr geeft dit beeldend weer. Dit artikel maakt inzichtelijk hoe aanpassing van de opkomstdrempel in de Wrr de werking van raadgevende referenda kan verbeteren. Dit laat zien dat er mogelijkheden zijn om het niet-bindende raadgevend referendum door middel van aanpassingen een beter democratisch instrument te laten zijn.

Lees het hele artikel in Navigator.

Na de inwerkingtreding van de Algemene Verordening Gegevensbescherming zal de Wet bescherming persoonsgegevens komen te vervallen. Hierdoor ontstaat er mogelijk het probleem dat op ‘zuivere interne situaties’ opeens geen privacyrecht meer van toepassing is. De wetgever erkent het dreigende rechtsvacuüm en dient hierop adequaat te handelen. Door het nationale toepassingsgebied van de AVG op eenvoudige wijze te verruimen, zal hij een mogelijk langdurige rechtsstrijd weten te voorkomen.

Lees het hele artikel in Navigator.

Dit is de tekst van de derde Witteveenlezing, door Kim Putters uitgesproken op 7 december 2017 aan Tilburg University. De Willem Witteveenlezing is gewijd aan prof. Willem Witteveen van Tilburg Law School die omkwam bij de aanslag op de MH17. Tilburg University wil zijn gedachtegoed, dat gevormd is door een humanistische en academische traditie en een scherp gevoel voor rechtvaardigheid, blijvend herinneren en toegankelijk maken door jaarlijks de Willem Witteveenlezing te organiseren. In deze derde lezing wordt het sociaal contract, dat danig onder druk staat, onder de loep genomen. Twee urgente maatschappelijke scheidslijnen, de scheidslijn naar opleidingsniveau en arbeidsmarktposities en de scheidslijn naar etniciteit, hebben gevolgen voor de democratische rechtsstaat.

Lees het hele artikel in Navigator.