Kinderbeschermingsmaatregelen grijpen diep in, in het privé- en gezinsleven van de betrokkenen. Het gezag van ouders wordt beperkt, kinderen kunnen van ouders worden gescheiden en een maatregel kan leiden tot opname in een accommodatie voor (gesloten) jeugdzorg. In het reguliere rechterlijke besluitvormingsproces dat leidt tot het nemen van dergelijke ingrijpende maatregelen is geborgd dat de procedure in het algemeen voldoet aan de voorwaarden zoals neergelegd in het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens. Als het noodzakelijk is dat direct wordt ingegrepen kunnen met een zogenoemd spoedverzoek aan de kinderrechter net zulke ingrijpende crisismaatregelen worden genomen. Bezien vanuit artikel 6 en 8 EVRM vertoont het besluitvormingsproces na zo’n spoedverzoek echter nogal wat gebreken. Om die te repareren zou een voorbeeld genomen worden aan de Wet verplichte geestelijke gezondheidszorg en de Wet zorg en dwang. Het systeem en de uitvoeringspraktijk van de deze wetten leren hoe de noodzaak om met spoed in te kunnen ingrijpen, niet hoeft af te doen aan een hoog niveau van rechtsbescherming.

[verder lezen in InView]

Smartengeldvorderingen hebben betrekking op persoonlijk leed. Dat roept de vraag op of het bestaan en de omvang van aanspraken op smartengeld zich wel ‘groepsgewijs’ laten vaststellen. Hoewel contra-intuïtief, blijkt bij nadere bestudering dat wet en rechter bij de vaststelling van het bestaan en de omvang van het smartengeld juist tot op zekere hoogte abstraheren van het individueel ondervonden leed. Dat brengt mee dat er goede mogelijkheden bestaan voor collectieve afdoening van dergelijke vorderingen. Er zijn ten slotte ook goede argumenten om smartengeldvorderingen in voorkomende gevallen groepsgewijs af te doen.

[verder lezen in InView]

Als rechters de kansen die kunstmatige intelligentie de rechtspraak biedt verantwoord willen benutten, dan zullen zij actief betrokken moeten zijn bij de ontwikkeling van, en het toezicht op, nieuwe technologie. Dat is een belangrijke aanbeveling van Opinie 26 (2023) van de Raad van Europa. Opinie 26 stelt twee belangrijke vragen. In deze bijdrage wordt op beide dilemma’s gereflecteerd en wordt en passant Opinie 26 toegelicht.

[verder lezen in InView]

Ozempic is in Nederland geregistreerd als geneesmiddel tegen diabetes. Als een arts Ozempic voorschrijft als afslankmiddel is er sprake van een off-label-toepassing. Voor het off-label voorschrijven van medicatie zijn de voorwaarden door middel van jurisprudentie en wetgeving ingekaderd. Het off-label voorschrijven van Ozempic als afslankmiddel valt niet binnen deze kaders.

[verder lezen in InView]

In dit artikel wordt ingegaan op het geschil tussen de Nederlandse Publieke Omroep (NPO) en de vereniging Ongehoord Nederland. De laatste kreeg sancties opgelegd door de NPO en de NPO heeft daarnaast de staatssecretaris verzocht om de voorlopige erkenning van ON! in te trekken. De stellingen van beide partijen worden in dit artikel getoetst langs de lijnen van de bevoegdheidsgrondslag van de NPO en de vrijheid van meningsuiting die een omroep als ON! toekomt. Misverstanden en knelpunten in de normering van publieke omroepen in de Mediawet en de Journalistieke Code NPO worden geduid. Het artikel eindigt met een aantal suggesties voor verbeteringen.

[verder lezen in NAVIGATOR]

Met smart werd gewacht op de eerste antwoorden van het Hof van Justitie van de Europese Unie (HvJ EU) op uitlegvragen over artikel 82 lid 1 van de Algemene verordening gegevensbescherming (AVG). In de Nederlandse literatuur is de afgelopen jaren uitvoerig gediscussieerd over schadevergoeding wegens inbreuken op de AVG, maar elke analyse hierover werd gepresenteerd met één nadrukkelijk voorbehoud: dat het HvJ EU zich nog over de kwestie moest uitlaten. Op 4 mei 2023 heeft het Hof de eerste drie prejudiciële vragen beantwoord. Een reeks hieraan verwante vragen wacht nog op beantwoording. In deze bijdrage bespreken auteurs welke implicaties de eerste antwoorden van het Hof hebben voor de Nederlandse rechtspraktijk en verkennen zij hoe vergoeding van ‘immateriële schade’ wegens schending van de AVG kan worden ingepast in het Nederlandse schadevergoedingsrecht.

[verder lezen in NAVIGATOR]

Tijdens de Indonesische onafhankelijkheidsoorlog in de periode 1945 tot 1949, waarin zoals inmiddels alom wordt erkend stelselmatig en wijdverbreid extreem geweld van Nederlandse zijde werd toegepast, werden op grote schaal dienstplichtigen ingeschakeld. Sommigen weigerden dienst of deserteerden, met vaak levenslang gevoelde consequenties. Inmiddels heeft de regering haar excuses aangeboden voor het extreme geweld van de Nederlandse militairen in die periode en worden er her en der aanzetten gegeven tot eerherstel van de Indiëweigeraars. In de excuses die premier Rutte aanbood ‘aan eenieder in ons land die met de gevolgen van de koloniale oorlog in Indonesië heeft moeten leven’ werden deze echter niet genoemd. In deze bijdrage wordt betoogd dat, waarom en hoe de Indiëweigeraars en -deserteurs, bij leven of postuum, in ere moeten worden hersteld door middel van een amnestiewet, mede geïnspireerd door een recent Duits voorbeeld.

[verder lezen in NAVIGATOR]

In België gaan stemmen op om arresten van het Grondwettelijk Hof middels een zogenoemd ‘volksberoep’ te kunnen verwerpen. Nu gaat het om een juridisch nog niet erg doortimmerd voorstel, maar desalniettemin is waakzaamheid geboden. Want niet alleen in België ligt de onafhankelijke rechter vanuit de politiek onder vuur. Hoeveel politiek kan de rechtsstaat verdragen?

[verder lezen in NAVIGATOR]

‘Ja!’, zegt de Algemene Rekenkamer in haar brief van 30 maart 2023 aan de Tweede Kamer. Een heldere en bondige brief, niet meer dan zes pagina’s. De brief zegt hardop wat insiders al lang onder elkaar fluisterden, maar vaak niet hardop durfden te zeggen.

[verder lezen in NAVIGATOR]

In de strafrechtelijke praktijk worstelt men dagelijks met de vraag welke schade nog als ‘rechtstreeks’ geleden door het bewezenverklaarde handelen van verdachte kan worden aangemerkt. De term ‘rechtstreeks’ lijkt een nauwe relatie te vereisen tussen de schade en hetgeen bewezen is verklaard. Het begrip rechtstreekse schade dient evenwel niet op die wijze te worden verstaan, zo bevestigt een overzichtsarrest van de Hoge Raad over deze materie.

Lees het hele artikel in Navigator.

De Engelse disclosure order zou in Nederland een welkom ondersteunend instrument zijn om effectief en efficiënt relevante gegevens bij derden in het kader van onderzoeken naar financiële criminaliteit te verzamelen. De Engelse rechtspraktijk laat zien dat de toewijzing van disclosure orders door rechters kritisch en zorgvuldig plaatsvindt en dat de angst voor fishing expeditions ongegrond is. In dit artikel worden de achtergrond en toepasbaarheid van de Engelse disclosure order toegelicht en geplaatst in het kader van de aanpak van financiële criminaliteit. De inzet van een disclosure order in het Nederlandse civiele recht zou voor benadeelde partijen een belangrijke stap voorwaarts zijn in het kunnen verzamelen van relevante gegevens en het kunnen ageren tegen financiële criminaliteit.

Lees het hele artikel in Navigator.

In een poging om slachtoffers van seksueel misbruik in de jeugdzorg erkenning en genoegdoening te bieden is voorzien in twee verschillende regelingen voor financiële tegemoetkomingen. De uitvoering daarvan was belegd bij het Schadefonds Geweldsmisdrijven en is afgerond op 1 januari 2019. In dit artikel wordt teruggeblikt op de wijze van uitvoering, de wijze waarop de regelingen zijn ervaren en wat daarvan valt te leren.

Lees het hele artikel in Navigator.

De bijdrage van mr. drs. T.E.J.H. van Gennip doet onvoldoende recht aan de inhoud van de brief van de Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties over de grondwetsherzieningsprocedure. De Kamer bespreekt de brief binnenkort in een algemeen overleg. Het is belangrijk dat de Kamer daarbij beschikt over de juiste feiten. Daarom is een reactie op zijn plaats.

Lees het hele artikel in Navigator.

In dit naschrift reageer ik kort op enkele van mr. H.M.B. Breuneses punten, in de hoop dat deze reactie bijdraagt aan het debat over de grondwetsherzieningsprocedure.

Lees het hele artikel in Navigator.

Bijna iedere praktiserend jurist stuit er vroeg of laat op: de querulant die zijn gelijk wil halen. Hoe aan deze types het hoofd te bieden? Het NJB vroeg psychiater Frank Koerselman of er handvatten in deze zijn aan te reiken. Van hem leren we dat queruleren geen ‘erkende’ psychiatrische aandoening is, maar dat er wel psychiatrische aandoeningen zijn die tot queruleren kunnen leiden. Een bijzonder aspect van de psychiatrie is echter dat de meeste mensen die aan een psychische stoornis lijden, dat zelf niet zo zien. Voor zover er problemen zijn, leggen ze de schuld daarvan bij de ander. In de praktijk valt er met zulke mensen dus over het algemeen geen land te bezeilen. Pogingen tot relativering of een beroep op het gezond verstand interpreteren ze al snel als verraad. Niet zelden leidt dat ertoe dat men zelf het doelwit wordt van een procedure. Het advies is dan ook om querulerend gedrag zo snel mogelijk te herkennen en zich daarvan vervolgens duidelijk te distantiëren.

Lees het hele artikel in Navigator.

 

De beslissing van de wetgever om eerst nader in de praktijk te sonderen welke knelpunten er op het gebied van schade in de vorm van de behoefte aan zorg worden ervaren, alvorens hiervoor een regeling te treffen in het wetsvoorstel affectieschade, lijkt wijs geweest. De resultaten van inventarisaties in de door De Letselschade Raad georganiseerde expertmeetings laten zien dat vooral de afstemming van het deel van de zorg-behoefte waarin uit het publieke zorgaanbod wordt voorzien met het deel waarvoor een beroep wordt gedaan op het aansprakelijkheidsrecht, problematisch is. Zij laten ook zien dat de duurzame informele zorgverlening door naasten die met het oog daarop inkomen prijsgeven, niet alleen betrekkelijk weinig lijkt voor te komen, maar bovendien met zoveel problemen is omgeven dat daarvoor maatwerk op zijn plaats is.

Lees het hele artikel in Navigator.

 

Op 22 november 2016 deed de strafkamer van de Hoge Raad een interessante uitspraak voor banken die te maken hebben gehad met frauduleuze overschrijvingen en hun klanten hiervoor schadeloos hebben gesteld.

Lees het hele artikel in Navigator.

 

De invoering van de strafbeschikking is destijds gestoeld op wetenschappelijk onderzoek dat aan tunnelvisie leek te lijden. Het thans lopende evaluatieonderzoek naar de invoering en effecten van de Wet OM-afdoening biedt de mogelijkheid alsnog onderzoek te doen naar de redenen van en de ervaringen met de afschaffing van de strafbeschikking in een aantal andere Europese landen.

Lees het hele artikel in Navigator.

De ontwikkelingen in het planschaderecht van de afgelopen vijftien jaar vertonen een beeld van een toenemende ‘afkalving’ van deze vorm van overheidsaansprakelijkheid. De laatste voorstellen van minister Schultz van Haegen gaan echter een stap te ver. Er zitten zeker voordelen aan een nadere wettelijke normering van de voorwaarden waaronder een recht op planschadevergoeding bestaat, maar de huidige voorstellen zijn ondoordacht en roepen zoveel dogmatische en praktische vragen op dat het geen aanbeveling verdient om ze in de Omgevingswet op te nemen.

Lees het hele artikel in Navigator.

In de afgelopen jaren zijn diverse maatregelen genomen om verhaal van schade door slachtoffers van strafbare feiten via het strafproces te verbeteren. Verschillende onderzoeken wijzen inmiddels uit dat die maatregelen weliswaar hebben geleid tot enige verbetering, maar dat de oogst toch ook wel bescheiden lijkt. Na een beknopte weergave van de belangrijkste resultaten van de onderzoeken wordt hier bepleit om de komende jaren in te zetten op consolidatie, én op nadenken over onorthodoxere maatregelen die tot werkelijke verbeteringen zouden kunnen leiden.

Lees het hele artikel in Navigator.

Arbitrage is ooit bedacht als alternatief voor langdurige procedures bij de overheidsrechter. Juristen hebben zich uiteindelijk van dat veld meester gemaakt en inmiddels is arbitrage vaak ook langdurig en kostbaar. Mediation was het nieuwe, vormvrije alternatief. Dat dreigt nu eveneens ten prooi te vallen aan juridisering middels de door de Minister van VenJ beoogde Wet bevordering mediation.

Lees het hele artikel in Navigator.

Drie jaar geleden kwam het toenmalige Tweede Kamerlid Van der Steur met een initiatiefwetsvoorstel dat onder meer beoogde conflictoplossing in het bestuursrecht te stimuleren. Dat voorstel is ingetrokken toen hij minister werd. In juli 2016 heeft de regering, voortbouwend op het voorstel van Van der Steur, de Wet bevordering mediation in consultatie gebracht. Een voorstel dat opvallend slordig is geredigeerd en dat tal van inconsistenties bevat.

Lees het hele artikel in Navigator.

Met mediation is het zoals met twitter: iedereen praat er over, maar in het bedrijfsleven gebruikt men dat middel maar weinig, anders dan in de familierechtspraktijk. Met het wetsvoorstel ‘Wet bevordering mediation’ beoogt het kabinet daarin verandering te brengen. Het voornemen is goed, maar de uitwerking onvoldoende. Een gemiste kans. De Nederlandse Orde van Advocaten verzet zich tegen het wetsvoorstel.

Lees het hele artikel in Navigator.

De letselschadevordering in het strafproces is voor de benadeelde cruciaal, voor de verdachte problematisch en voor de rechter vaak te complex. In de praktijk staan in een dergelijke procedure verschillende belangen op gespannen voet met elkaar: het belang van de benadeelde bij een solvabele wederpartij en bij behoorlijke bejegening en afwikkeling, het belang van de aangesprokene bij een met waarborgen omklede procedure en het belang ‘van het strafproces’ bij een vlotte en ordentelijke afdoening. Belangen die niet eenvoudig met elkaar zijn te verenigen. Normering van zowel vermogensschadeposten als vergoedingen van ander nadeel (smartengeld), wellicht zelfs in de vorm van ‘all in-bedragen’ voor beide schadesoorten, zou aan de verschillende belangen in belangrijke mate tegemoet komen.

Nu de hervormingsagenda van het kabinet, mede afgedwongen door de economische crisis, in volle gang is, rijst de vraag wat de concrete impact van alle nieuwe maatregelen zal zijn. Hervormingen in de zorg, maatschappelijke ondersteuning en onderwijs raken ook aan sociaal-economische mensenrechten. In deze bijdrage onderzoeken we hoe dergelijke maatregelen zullen worden beoordeeld onder het Internationaal Verdrag inzake economische, sociale en culturele rechten (IVESCR). Deze discussie is des te actueler nu Nederland overweegt partij te worden bij het Facultatief Protocol bij dit Verdrag, dat voorziet in een individueel klachtrecht op internationaal niveau.

Naast de wenselijkheid van een vaststellingsprocedure voor staatloosheid geldt voor de huidige groep ongedocumenteerde vreemdelingen, die rechtmatig in Nederland verblijven, dat zij op een aantal terreinen niet volledig gebruik kunnen maken van elementaire sociale rechten en behoeften. Zij ondervinden ongemakken in hun contacten met private instellingen en bedrijven, die andere vreemdelingen niet kennen. Dat maakt hun bestaan in Nederland in bepaalde opzichten onnodig lastig. Er is voorts geen perspectief op een volwaardig bestaan nu formele obstakels onneembaar blijken bij een verzoek om naturalisatie en een beroep op bewijsnood een lege huls is.

Tijdens de buitengewone zitting van de Hoge Raad op 30 oktober 2014 ter gelegenheid van het afscheid van de president, onze oud-redacteur mr. Geert Corstens, sprak deze de navolgende rede uit.